Elsbeth Etty en het antisemitisme

http://www.zionism-israel.com/blog/archives/00000475.html

IMO Blog, 2010

De afgelopen weken hebben de media en sommige politici het antisemitisme in Nederland eindelijk ontdekt als probleem. Men vindt het opeens onaanvaardbaar dat Joden niet met een keppeltje door hun eigen Mokum kunnen lopen zonder uitgescholden, bespuugd of erger te worden, en Marcouch had het zelfs over het inzetten van 'lokjoden'. Er was een spoeddebat in de kamer, Netwerk had een reportage, verschillende kranten berichtten erover, en in de Volkskrant mocht Elise Friedman van het CIDI uitgebreid haar verontwaardiging uitspreken over het veel te lange zwijgen in Nederland. Er was voor het eerst ook voorzichtig aandacht voor de relatie met antizionisme, en het feit dat het vooral afkomstig is van jonge Marokkanen die zich met de Palestijnen identificeren. Allemaal goed nieuws, en ik hoop dat het lukt deze aandacht vast te houden. Teveel mensen (waaronder de door mij normaal gesproken gewaardeerde columnist Pieter Hilhorst) ontkennen, bagatelliseren, geven Israel de schuld, en ook de verantwoordelijke minister Hirsch Ballin was nogal terughoudend in zijn reactie.


Elsbeth Etty gaat uitgebreid in op de zaak in haar column in de NRC van afgelopen dinsdag, en weet de clichés te vermijden (en ook goed te verwoorden). Ze haalt een Franse filosoof aan die zegt dat:

in een verenigd Europa een abstract idee van slachtofferschap in de plaats dreigt te komen van de concrete historische gebeurtenissen. Historische herinneringen die verdeeldheid zaaien, worden uitgewist (door de morele gelijkstelling van alle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, Duitsers en Russen, kampslachtoffers en als daders vervolgde nazi's). Bij dit streven naar gelijkschakeling van alle vormen van slachtofferschap is de figuur van 'de Jood' een structureel obstakel. De focus van het hedendaagse antisemitisme heeft zich verplaatst van Joden als etnische groep naar de staat Israël. „In het programma van het Europa van de 21ste eeuw neemt de staat Israël precies dezelfde positie in als de naam 'Jood' innam in het Europa van voor de Tweede Wereldoorlog", schreef Milner.

Vervolgens legt ze uitgebreid uit dat dit absoluut niet betekent dat je geen kritiek op Israel kunt hebben, met voorbeelden van haar eigen behoorlijk ongenuanceerde (en vooral ook ongeïnformeerde en dus luie) kritiek op Israels optreden wat betreft de Gaza vloot. Helaas moet je tegenwoordig wanneer je over het verband tussen antisemitisme en antizionisme spreekt altijd omstandig uitleggen dat je heus wel kritiek mag hebben op Israel, en dat je - eerlijk waar - zelf ook veel kritiek hebt op dit land. Etty vat een en ander als volgt samen:

Dit is geen reden om kritiek op Israël achterwege te laten. Het is echter wel van essentieel belang je voortdurend te blijven realiseren dat het uitschelden en discrimineren van joden – actueel door wangedrag van losgeslagen, veelal Marokkaanse jongens tegen joodse voorbijgangers in sommige buurten – direct wordt verknoopt met verwijzingen naar Israël en de Palestijnen, zowel door de daders als in de publieke opinie.

Het verband tussen antisemitisme en antizionisme gaat natuurlijk veel verder dan dat. De Marokkanen die Joden uitschelden met verwijzing naar wat Israel doet schelden geen Turken uit voor wat ze met de Koerden doen, of Russen voor wat ze met de Tsjetsjenen doen. Ze schelden ook geen andere Arabieren uit voor hoe de Arabische staten de Palestijnen laten rotten in vluchtelingenkampen. Vooral Libanon en Syrië zijn extreem, maar ook in Irak en Koeweit konden Palestijnen vaak niet op Arabische gastvrijheid en broederschap rekenen, integendeel. Ze vinden bovendien dat Israel er helemaal niet mag zijn, Joden mogen geen staat hebben want dat zou racistisch zijn, een visie die steeds meer mensen, vooral ter linkerzijde, innemen. De 'kritiek' op Israel (demonisering is een beter woord) door Marokkaanse Nederlanders is niet los te zien van hun minachting en soms haat voor Joden.

Etty bekritiseert vervolgens het gelijkstellen van de Nakba met de Holocaust (wat haar in de discussie op nrc.nl overigens op felle kritiek komt te staan, maar daarover later meer).

In de Volkskrant (26 juni) vertelt Jaïr Stranders, die als joodse peer educator op scholen in Amsterdam-West voorlichting kwam geven over de Holocaust samen met peer educators van Marokkaanse afkomst, dat de laatsten bij voortduring de uitsluiting en uitroeiing van miljoenen Joden voor leerlingen van Marokkaanse of Turkse afkomst voelbaar en tastbaar wilden maken door te verwijzen naar uitsluiting en discriminatie die zijzelf in onze huidige samenleving meemaken. Het uitgangspunt van dit scholenproject was de gelijkstelling van de Holocaust met de Naqba, de ramp die de Palestijnen trof na de stichting van Israël.
Dit is dus precies waar Milner het over had: ten eerste worden alle vormen van slachtofferschap (genocide en weigering bij discotheken) op één lijn gesteld en het protest tegen uitsluiting neemt vervolgens de vorm aan van identificatie met de Palestijnen als slachtoffer van de Joden. En Israël is de Ander, de dader, de vertegenwoordiger van het kwaad. Ziehier het hedendaagse antisemitisme, dat overeenkomsten vertoont met het vigerende anti-islamitische racisme: de redenering dat alle misstanden, zoals antisemitische incidenten en homofobie, voor rekening komen van de Marokkaanse gemeenschap als geheel en van allen die daartoe door hun afkomst behoren.

Het is natuurlijk prima om kinderen en tieners wanneer zij voor het eerst horen over de Holocaust voorbeelden van discriminatie te geven die zij kennen - het donkere meisje of de homofiele jongen bij hen in de klas, een zigeunergezin dat gisteren op TV was. Als je echter de Nakba nodig hebt, een gebeurtenis die bijna net zolang geleden plaats vond als onderdeel van een ingewikkeld conflict en een oorlog, dan is er iets grondig mis. Ik vraag mij overigens af of dit niet minstens zoveel zegt over de 'peer educators' als over hun publiek dat het anders niet zou kunnen begrijpen. We lijken er soms al op voorhand vanuit te gaan dat Marokkanen de Holocaust pas begrijpen als we die vergelijken met uitsluiting van moslims, of wanneer Marokkanen de heldenrol vervullen van Jodenredders tijdens de oorlog. Als 'autochtone' Nederlanders leren over de slavernij of de Apartheid hebben ze toch ook geen voorbeelden van eigen uitsluiting of onrecht blanken aangedaan nodig?

Etty vergelijkt het hedendaagse antisemitisme met anti-islamitisch racisme. Bij iedere vorm van discriminatie en racisme wordt de groep als geheel verantwoordelijk gehouden voor wat enkelen of een deel doen, en vaak wordt de betreffende groep (of land) als zondebok gebruikt en collectief verantwoordelijk gehouden voor allerlei onrecht. Dat is wat antizionisten en antisemieten bindt, en hen ook met anti-islamitische racisten verbindt. Maar er zijn ook belangrijke verschillen: een deel van de Marokkaanse gemeenschap maakt zich daadwerkelijk schuldig aan antisemitisme en homofobie, en zorgt ervoor dat Joden in Amsterdam niet meer herkenbaar over straat durven en synagoges zwaar beveiligd moeten worden. Ik hoorde die verhalen jaren geleden al, en ken verschillende Joden die om die reden naar Israel zijn geëmigreerd. Ze klagen dat ze 'hun' Amsterdam kwijt zijn. Al doet een meerderheid van de Marokkaanse Nederlanders daar niet aan mee, ze treedt ook nauwelijks corrigerend op. Marcouch is echt een uitzondering met zijn felle kritiek op de eigen gemeenschap. Etty zegt zelf later in haar column:

Vertegenwoordigers van de islamitische gemeenschappen hier hebben dus de morele plicht als eerste te bewegen in de bestrijding van antisemitisme en homofobie.

Waarna Marcouch weer opduikt als voorbeeld, maar dat is dus niet genoeg. Het is te weinig en te laat. Veel moslims praten antisemitisme goed met een verwijzing naar Israels 'misdadige politiek' en het feit dat Joden daar niet in meerderheid duidelijker afstand van nemen. Alsof het dan wel mag, en we dus ook Turken mogen gaan uitschelden als ze geen afstand nemen van allerlei praktijken van de Turkse regering. Bovendien zijn Joden over het algemeen behoorlijk kritisch naar Israel, en zelfs het CIDI keurt bepaalde praktijken duidelijk af.

Anti-islamitisch racisme heeft voor een deel duidelijke andere oorzaken dan antisemitisme: het komt mede voort uit het gevoel bij veel Nederlanders 'hun' land kwijt te raken, uit gevoelens van onbehagen vanwege een verkleurende wijk vol hoofddoeken en Arabisch op straat. Ook de vele incidenten met Marokkaanse jongeren hebben hun tol geëist. Natuurlijk spelen daarnaast ook angst voor het andere, vooroordelen en het zondebok idee, en natuurlijk is het net zo verwerpelijk. Maar de oplossing ligt, in ieder geval voor een gedeelte, ergens anders. Ik ga daar verder niet op in, maar wil slechts geconstateerd hebben dat beide niet op een hoop te gooien zijn. Ook reageren Joden en Arabieren anders op antisemitisme c.q. racisme. Vanavond meldde men op het journaal dat er volgens de Antiracisme Monitor sprake is van minder antisemitisme. In reactie op het feit dat andere organisaties juist wel een toename constateren, zei een onderzoeker dat dat komt omdat men wel erg ruimhartig telt: iedere scheldpartij en haatmailtje zouden worden geteld. Ook zou men ervoor terug schrikken iets dat zo gevoelig ligt te relativeren. We vinden het zo erg, en daarom durven we niet te zeggen dat het wel meevalt. Tja. Mijn sterke indruk is dat Joden sterk vermijdingsgedrag vertonen, en juist niet snel aan de bel trekken. Men beveiligt de synagoge nog wat beter of houdt de dienst bij iemand thuis, men zet een hoed over de keppel, men schrijft geen brieven naar de krant en houdt een 'low profile' in het publieke domein. Het heeft er alle schijn van dat de Antiracisme Monitor met dit gegeven te weinig rekening houdt. Men gaat er vanuit dat wat niet wordt gemeld, ook niet plaats vindt, maar als iedere scheldpartij of antisemitische reactie of dreigement via internet geteld zou worden, zou het aantal meldingen waarschijnlijk in de vele duizenden lopen. Als Joden met een keppel op door Amsterdam West naar de sjoel lopen, zouden er wekelijks incidenten zijn. Ik weet het niet, maar het zou kunnen dat Arabieren dit vermijdingsgedrag in mindere mate vertonen. Het is tegenwoordig doodnormaal om met een hoofddoek op over straat te lopen, achter het loket te zitten of bij Blokker te werken. Ik hoor geregeld Arabieren luidkeels Arabisch praten op straat. Ik vind dat overigens prima, maar zou mij kunnen voorstellen dat een dergelijk verschil in gedrag het verschil tussen antisemitisme en racisme (dat volgens de Monitor juist is toegenomen) kan verklaren.

Wordt vervolgd.

Ratna Pelle