http://www.israel-palestina.info/actueel/2020/02/03/europees-antisemitisme-in-percentages/
= IMO Blog =
Het is 75 jaar geleden dat Auschwitz werd bevrijd. Tijdens de vele Holocaust herdenkingen vorige week werd door diverse sprekers gewaarschuwd voor het (wederom) groeiend antisemitisme. President Macron van Frankrijk ging het verst en noemde tijdens zijn bezoek aan Israel (en al eerder) ook het ontkennen van Israels bestaansrecht een vorm van antisemitisme, wat op 3 november laatstleden ook in de Franse wet werd verankerd.
Dreiging van links en rechts
Uit diverse onderzoeken van de afgelopen tijd kwamen een toenemend antisemitisme en een sterker gevoel van onveiligheid onder Joden naar voren. In november publiceerde de ADL een breed onderzoek naar antisemitisme. Opvallend hierbij is dat in Nederland, in tegenstelling tot de meeste andere landen, antisemitisme niet vaker samengaat met rechtse opvattingen. En uit een onderzoek in Engeland blijkt dat daar ‘antisemitische houdingen’ vaker voorkomen onder extreemlinkse dan onder extreemrechtse kiezers. Het is voor het eerst dat dit in het Verenigd Koninkrijk uit cijfers blijkt, zo meldde het CIDI.
Dit correspondeert met het percentage Joden dat zich bedreigd voelt door rechtse politici of groeperingen, zo blijkt uit een onderzoek dat vorig jaar in Trouw werd beschreven. Dat is in Nederland 6% van de Joden, tegenover 18% die zich bedreigd voelen door linkse groeperingen of politici (en liefst 35% die zich bedreigd voelen door extremistische moslims). Ook in het Verenigd Koninkrijk voelt men zich – niet verrassend natuurlijk gezien het antisemitisme in Labour – meer bedreigd door links: 25% tegenover 11% dat zich door rechts bedreigd voelt. Maar ook In Frankrijk is het percentage dat zich door links bedreigd voelt groter (21% tegenover 7%). In Duitsland is het percentage dat zich door rechts bedreigd voelt iets, maar niet heel veel groter (16% links, 20% rechts). Joden uit Polen en Hongarije voelen zich nauwelijks door links bedreigd en zeer sterk door rechts (Polen 53% en Hongarije 46%), wat misschien niet verrassend is gezien het beleid van de rechtse regeringspartijen aldaar maar wel zeer verontrustend.
Deze cijfers komen uit een onderzoek uitgevoerd door de European Union Agency for Fundamental Rights (FRA) onder 16.300 Joden in twaalf Europese lidstaten en wordt iedere vijf jaar uitgevoerd. Uit het laatste onderzoek van vorige winter kwam naar voren dat 89% van de ondervraagde Joden van mening is dat het antisemitisme in de afgelopen vijf jaar is toegenomen, 85% noemt dat een serieus probleem. Andere onderzoeken laten eenzelfde beeld zien, aldus het Trouw artikel: ‘De laatste Eurobarometer, een enquête in 28 lidstaten, laat zien dat 89 procent van de Joden vindt dat antisemitisme sterk is gestegen in de afgelopen vijf jaar, terwijl 36 procent van de rest van de bevolking dat zo ervaart.’
Deze cijfers worden ook weer bevestigd in het eerder genoemde ADL onderzoek. En dan zijn er nog verschillende onderzoeken in afzonderlijke landen, zoals van het World Jewish Congress (WJC) in Duitsland, waaruit blijkt dat meer dan een kwart van de Duitsers antisemitische stereotypen gelooft. Zelfs ruim 40% was het eens met de bewering dat Joden teveel over de Holocaust praten en meer loyaal zijn aan Israel dan aan Duitsland. Ook vond men een stijging van antisemitische opvattingen onder hoger opgeleiden, al was dat nog beneden de 20%. Ook in Denemarken en Zweden is het antisemitisme toegenomen, zo blijkt uit onderzoeken die op de website van het CIDI staan, net als in het Verenigd Koninkrijk, waar Joden bovendien bijna vier keer meer kans hebben om het doelwit van haatmisdrijven te worden dan andere geloofsgroepen in Engeland en Wales, zo concludeert de Campaign Against Anti-Semitism.
Deze toename van het aantal incidenten en ook het gevoel van bedreiging onder Joden wordt bevestigd door onderzoek van de OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa). Uit haar rapport over 2018 blijkt dat 34% van de gerapporteerde incidenten antisemitisch is, dat is meer dan andere vormen van haat tegen minderheden zoals moslimhaat en gender en sexe gerelateerde haat. Het wordt niet helemaal duidelijk om wat voor soort incidenten het gaat, maar men heeft voor Nederland gebruik gemaakt van gegevens van het CIDI. De cijfers zijn gebaseerd op gegevens die zijn aangeleverd door lidstaten en organisaties die actief zijn op het gebied van dataverzameling.
Teveel ‘gepraat’ over Holocaust
Nog even terug naar het ADL onderzoek. Hierin werd aan een representatieve steekproef van mensen allerlei stellingen voorgelegd over Joden. Met name in Oost Europese landen blijken antisemitische opvattingen sterk te zijn toegenomen; West Europa laat een lichte toename zien ten opzichte van het vorige onderzoek in 2015. Nederland komt doorgaans relatief goed uit dit soort onderzoeken en ook nu scoort Nederland relatief mild vergeleken bij andere landen. Toch meent 43% van de respondenten in Nederland dat Joden loyaler zijn aan Israel dan aan het land waar ze wonen, en zegt ruim 30% dat Joden teveel over de Holocaust praten; 20% meent dat Joden teveel macht hebben in het zakenleven. Het CIDI concludeert op grond van dit onderzoek voorzichtig: ‘Hoewel er dus reden is tot optimisme wat West-Europa betreft, is er alsnog een lange weg te gaan in de bestrijding van antisemitisme. Van de volwassen bevolking schat de ADL dat zo’n 1,3 miljoen mensen in Nederland tenminste een aantal antisemitische ideeën erop nahoudt.’
Ruim een kwart van de Nederlanders meent dat “much of our lives are being controlled by secret conspiracies arranged by powerful groups.” Een dergelijke ontvankelijkheid in de samenleving voor complottheorieën is de laatste tijd vaker vastgesteld. Dat kunnen Joden zijn, maar ook de Bilderberg Conferentie, bureaucraten in Brussel of de ‘linkse elite’. Mensen die vatbaar zijn voor complottheorieën zijn doorgaans ook vatbaarder voor antisemitische stereotyperingen, omdat complotten en macht achter de schermen altijd al een belangrijk onderdeel waren van antisemitisch gedachtengoed. Dergelijke ideeën worden aangewakkerd door onzekerheid en een gevoel van bedreiging. Antisemitische ideeën hangen dan ook sterk samen met dergelijke gevoelens van onbehagen over de toekomst, en steken geregeld de kop op bij populistische protesten zoals onder de ‘Gele Hesjes’.
Opvallend is dat zelfs de VN Mensenrechtenraad, bekend van haar vele eenzijdige en overtrokken veroordelingen van Israel door modelstaten als Soedan en Saoedi-Arabië, met een antisemitisme rapport kwam. Het rapport werd in oktober 2019 aan de Algemene Vergadering van de VN voorgelegd. Het is de eerste keer dat men erover heeft gerapporteerd. De speciaal rapporteur voor religie- en gewetensvrijheid lichtte het rapport in een uitgebreid interview toe. Hij gaf o.a. aan dat er binnen de VN bijzonder weinig belangstelling is voor het probleem terwijl de hoeveelheid antisemitisch geweld in de wereld hoog is en het aantal incidenten stijgt.
Wat eraan te doen?
Met de toename van de aandacht voor het probleem, wordt er ook gepraat over oplossingen en maatregelen. In Duitsland gaat men daarin het verst. Na de aanslag bij een synagoge in Halle kwam de regering met een nieuw pakket maatregelen, waaronder het aanscherpen van wapenwetten, het intensiveren van de vervolging van online haat en meer financiële steun voor projecten ter bestrijding van antisemitisme en rechts-extremisme, aldus wederom het CIDI. Ook wil men wetgeving voor sociale mediaplatforms aanscherpen. Ze worden verplicht gesteld om haatspraak bij de politie te melden en de eisen voor het verplicht verwijderen van illegale content worden uitgebreid. In Duitsland is al sprake van een zogenaamde boetewet, waarbij sociale mediaplatforms worden geacht binnen 24 uur na melding content waarin haatspraak voorkomt te verwijderen, anders kunnen ze een geldboete ontvangen. In Nederland werd in 2017 een motie aangenomen door de Tweede Kamer die het Kabinet oproept onderzoek te doen naar mogelijkheden voor een vergelijkbaar model in Nederland, maar dat achtte het Kabinet niet wenselijk.
In Nederland zet men vanouds vooral in op onderwijs over de Holocaust (het aantal jongeren dat hiervan op de hoogte is, is bedroevend laag ondanks de vele aandacht ervoor op tv). Voorjaar 2019 is een initiatiefnota aangenomen door de Kamer waarin men voorstellen doet op verschillende terreinen. Het CIDI weer:
“Dit doen de initiatiefnemers door hier aandacht voor te vragen binnen het onderwijs (1), jongeren (2), inburgering (3), het veiligheidsdomein (4), het overheidsbeleid (5), internet (6), veilig sportklimaat (7) en beogen daarbij ook meer onderzoek in te zetten naar aard, omvang en effectieve aanpak (8).”
De initiatiefnota wil naast meer aandacht in het onderwijs en op de docentenopleiding, dat er tijdens inburgeringscursussen aandacht wordt besteed aan antisemitisme. Ook moet antisemitisme beter in kaart worden gebracht door politie en justitie en moet de aangiftebereidheid worden vergroot. Daarnaast moet online antisemitisme beter worden bestreden, en pleit men voor een ‘zero tolerance’ beleid. Er moet verder een heus Actieplan Aanpak Antisemitisme worden ontwikkeld en een Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding worden aangesteld, die “de aanpak van antisemitisme kan stroomlijnen en regisseren en tegelijkertijd de regering en de Kamer kan adviseren over een effectieve aanpak”. Ook moet de Minister van Justitie “in gesprek gaan met online platformen over een effectievere aanpak van antisemitisme op het internet”.
Da’s toch net wat anders dan ‘zero tolerance’ en “de verantwoordelijken opsporen en van hun bed lichten”. Verder wordt nog de verbreding van de herdenkingen van de Tweede Wereldoorlog gehekeld en opgeroepen “te onderzoeken hoe kan worden gegarandeerd dat noch subsidie ontvangende organisaties, noch hun bewindvoerders, in zowel binnen- als buitenland, zich schuldig maken aan antisemitisme en te garanderen dat bij antisemitische uitingen subsidie kan worden ingetrokken”.
Het zijn allemaal nobele ideeën en als het echt wordt uitgevoerd kan het zeker effect hebben, maar de praktijk is weerbarstig. Wie moet al die mensen die zich op online platforms schuldig maken aan antisemitisme van hun bed gaan lichten? Wat doe je als leraren niet over de Holocaust willen vertellen in de klas omdat de kinderen daar niet voor open staan en ervoor kiezen het er dan maar bij te laten?
Ratna Pelle
