= IMO Blog =
De CIDI workshop ‘Israelkritiek of antisemitisme’ die ik eind november bezocht ging niet over antizionisme, en dat lijkt vreemd, want antizionisme zit gevoelsmatig in tussen Israel kritiek en antisemitisme. De vraag is in hoeverre dit ook een vorm van antisemitisme is of het echt om verschillende zaken gaat? Dit werd een paar keer door deelnemers aangeroerd, maar het enige dat de cursusleider erover zei is, dat antizionisme niet antisemitisch hoeft te zijn omdat je ook meer principieel tegen de natie-staat kunt zijn. Dat klopt technisch gezien, en ik ben zelf weleens zo’n blog tegengekomen, maar ik durf de stelling wel aan dat 99% van de antizionistische uitingen wordt gedaan door mensen die specifiek iets tegen een Joodse staat hebben, en tegen Joodse zelfbeschikking. Men vindt het volkomen logisch dat er een (Arabische) Palestijnse staat moet komen en vaak vindt men ook dat alle Joden die er wonen weg moeten, ‘terug naar waar men vandaan kwam’.
Een gemeenschappelijke staat
Sommige mensen zeggen voor een staat voor Joden en Arabieren te zijn, waarin beide gelijkwaardig zijn en gelijke rechten hebben, ‘een staat voor al haar burgers’. Dat klinkt mooi, maar waarom moet zo’n heikel experiment juist daar worden uitgeprobeerd waar het Joodse volk na 2000 jaar weer zelfbeschikking heeft? Multi-etnische staten blijken vaak problematisch, en vallen soms uit elkaar (Joegoslavië, Rusland) of kennen grote etnische spanningen en meestal onderdrukking van minderheden (Libanon, Syrië, Turkije, China). Daarbij zijn de verschillen tussen Joden en Arabieren groot: in ontwikkeling, geschiedenis, cultuur, religie. Daarmee is natuurlijk niet gezegd dat iedereen die zo’n staat bepleit (vaak ook uit een soort links idealisme van wereldburgers die over grenzen en culturen moeten kijken) een antisemiet is. Hier lijkt het probleem eerder dat men niet onderkent hoe diep de afkeer van veel Arabieren tegenover de Joden is, een afkeer die al vele decennia wordt gecultiveerd via de media en religieuze voormannen, waarbij alle eerder genoemde antisemitische thema’s aan bod komen, en hoe diep het wederzijdse wantrouwen zit. Ook heeft men wellicht niet in de gaten hoe vreemd het is juist (en alleen) bij Israel zo’n idee te steunen, een idee dat een einde zal maken aan Joodse zelfbeschikking en dat daarom door een overgrote meerderheid van Joden wordt afgewezen. De intentie is dan niet antisemitisch, maar de uitvoering van wat men voorstaat is dat wel.
Andere rechten
Je kunt dan ook van antisemitisme spreken wanneer men expliciet de Joden rechten ontzegt die men anderen wel toekent, en dingen kwalijk neemt die van andere landen en volken worden geaccepteerd: de Arabieren hebben recht op zelfbeschikking, in diverse landen, en de Joden nergens, ook al wonen zij al vele decennia (deels eeuwen of millennia) in het Midden-Oosten en hebben er hun wortels.
Wanneer andere landen met geweld en door verdrijving en moord op de oorspronkelijke bevolking zijn ontstaan, hebben we het er niet meer over, verleden tijd (Canada, Australië, de VS) en wanneer andere landen miljoenen vluchtelingen van een andere etniciteit hebben veroorzaakt (India en Pakistan, Finland, Polen, Turkije) dan wordt dat nooit als argument tegen hun bestaansrecht gebruikt. Hiermee vergeleken komt Israel er juist veel beter vanaf; Israel werd immers in 1948 aangevallen en was zelf bereid een compromis te accepteren. Van geen enkel ander land wordt het bestaansrecht zo veelvuldig in twijfel getrokken of ontkend.
De ‘argumenten’ tegen Israel en de kritiek die antizionisten hebben op Israel gelden altijd zaken waar (veel) andere landen zich ook schuldig aan maken: discriminatie van minderheden, het bezet houden van gebied dat een ander volk claimt, geweld tegen burgers, martelingen, het negeren van het internationale recht. Zelfs als al die aantijgingen waar zouden zijn, zou Israel niet extremer zijn dan talloze autoritair bestuurde staten waar sprake is van machtsmisbruik. Wanneer dat alleen bij Israel leidt tot de roep dat het hele land maar moet verdwijnen zou je dat een vorm van antisemitisme kunnen noemen, omdat alleen aan de Joodse staat hogere eisen worden gesteld en andere consequenties aan wangedrag worden verbonden.
Antizionisten beschuldigen Israel vaak van genocide op de Palestijnen (zowel vroeger als nu) en een racistische Apartheidspolitiek, en vergelijken het soms zelfs met de nazi’s. Zionisme – Joods nationalisme – wordt vaak voorgesteld als racistisch, exclusivistisch en reactionair, terwijl Arabisch nationalisme juist progressief zou zijn en ondersteuning verdient. Dergelijke ideeën komen gevaarlijk dicht in de buurt van antisemitisme, zoals ook uit de beschrijving van de CIDI workshop in de vorige blog blijkt.
Israel en de Holocaust
Antizionisten hebben de Holocaust op verschillende manieren tegen de Zionisten gebruikt, bijvoorbeeld door hen ervan te beschuldigen dat zij te weinig deden om de Joden in Europa te redden, en zelfs door hen van medeplichtigheid te beschuldigen. De Zionisten zouden Hitler hebben gesteund omdat antisemitisme de Joden naar Palestina zou drijven, en dus in hun belang was. Men wijst in dit verband vaak op de Hesder of Haavara overeenkomst die de Zionisten met de Nazi’s hadden gesloten, waardoor zo’n 60.000 Joden uit Nazi-Duitsland naar Palestina mochten emigreren in ruil voor geld.
Hier is van alles tegenin te brengen, maar het belangrijkste is dat de zionisten simpelweg niet de macht hadden om Hitler op de knieën te dwingen en men zo probeerde zoveel mogelijk Joden te redden. Zionisten hebben tegen de nazi’s gestreden en zijn zelfs, met een bijna zekere dood voor ogen, uit Palestina naar bezet Europa gekomen om te doen wat mogelijk was. De prioriteit lag echter eenduidig bij het opbouwen van een veilige haven, daar Joodse vluchtelingen eind jaren ’30 vrijwel nergens meer heen konden.
Antizionisten zeggen ook vaak dat Israel vooral is gesticht vanwege de Holocaust, uit schuldgevoel daarover, en dat de Palestijnen daar de prijs voor betalen: zij boeten nu nog altijd voor onze zonden, en zijn daarmee eigenlijk eveneens slachtoffer van de Holocaust. Ook trekken Zionisten verkeerde lessen uit de Holocaust, en is men van slachtoffer dader geworden en doet nu feitelijk hetzelfde. Antizionisten verwerpen de idee dat juist uit de Holocaust blijkt dat de Joden een eigen plek nodig hebben waar men zichzelf kan verdedigen en waar men altijd naartoe kan (zelfs Amerika had tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn grenzen voor Joodse vluchtelingen gesloten). Je kunt ook zeggen dat het in en in triest is dat er eerst een Holocaust nodig was voordat de internationale gemeenschap schoorvoetend instemde met een Joodse staat. En dan was het nog aan Arabische (en ook Britse) acties, onhandigheid en onbuigzaamheid te danken dat de Joden hun staat in 1948 konden uitroepen en succesvol verdedigen.
Waar zijn Joden veilig?
Een ander argumenten dat veel wordt gebruikt is dat de Joden in de VS en in Europa veiliger zouden zijn dan in Israel. Dat is gebaseerd op de laatste 60 jaar; joden bekijken het liever over een iets langere periode. Daarbij heeft Israel Joden juist veel zelfbewustzijn (terug)gegeven ook al woont men er niet. Antizionisten miskennen de centrale rol van Israel in de ontwikkeling van de Joodse cultuur, het behouden van de geschiedenis en de eigen taal. Of misschien vindt men het ook niet zo erg wanneer die zouden verdwijnen. Daarbij is het een vreemd argument om Israëls bestaansrecht af te wijzen. Als Marokkanen in Europa niet meer worden gediscrimineerd is dit uiteraard ook geen argument tegen Marokko. En het feit dat Joden nu een land hebben en daarmee politieke en militaire macht, draagt wel degelijk bij aan hun veiligheid. Ze kunnen op tal van plaatsen hun stem laten horen waar dat zonder staat niet mogelijk zou zijn, en daar ook het antisemitisme aankaarten en op actie aandringen. Daarbij neemt antisemitisme (desondanks) weer toe volgens enquêtes en is het belangrijk dat Joden die zich niet meer veilig voelen in bijvoorbeeld Malmo maar ook in Franse steden, nu probleemloos naar Israel kunnen emigreren. De idee dat antisemitisme vooral toeneemt vanwege Israelische acties en Israel daarmee zelf de grootste veroorzaker van antisemitisme is (ook een populair standpunt onder antizionisten) is niet terecht. We zouden het ook niet terecht vinden om Turkije de schuld te geven van discriminatie van Turken hier, los van wat de Turkse regering doet. Het is hooguit een indicatie dat er nog veel moet gebeuren, want Joden hier verantwoordelijk houden voor wat Israel doet is absurd. Was Israel er niet geweest dan zou men ze wel verantwoordelijk houden voor wat de VS doet, of andere landen die ze zogenaamd in hun macht zouden hebben. Antisemieten zijn wat dat betreft vindingrijk, en juist door ze steeds zo naar de mond te praten en met hun redeneringen mee te gaan versterk je ze in plaats van hun kromme denkbeelden te bestrijden.
Andere maatstaven
Israels bestaansrecht moet steeds weer op allerlei manieren worden gerechtvaardigd, men moet aan hogere maatstaven voldoen en de meest idiote aantijgingen weerleggen. Israel mag volgens sommigen alleen bestaan als het het braafste jongetje van de klas is en zijn vijanden de andere wang toekeert. Feit is dat het juist dan allang niet meer zou bestaan en ook niet gesticht had kunnen worden.
Sommige Joden voeden dit idee van de hogere maatstaven, en benadrukken steeds Israels bijzondere prestaties op gebied van wetenschap en geneeskunde, of de inzet bij rampenbestrijding. Dat geeft mij altijd een wat dubbel gevoel, alsof die dingen nodig zijn om aan te tonen dat Israel er mag zijn. Ook heeft men wel gezegd dat Israel een ‘licht onder de naties’ zou worden, en dat is natuurlijk gretig door antizionisten misbruikt. En dan hebben we het maar even niet over het continu misbruikte idee dat de Joden ‘uitverkoren’ zouden zijn. Het hele idee dat Israels bestaansrecht minder vanzelfsprekend en een punt van discussie is, riekt ergens naar antisemitisme. Er worden immers nooit discussies gevoerd over hoeveel bestaansrecht Frankrijk nou eigenlijk heeft, of Iran, of Marokko, en of de wereld niet beter af zou zijn zonder, en dat Fransen en Iraniërs toch elders ook goed behandeld worden dus waarom hebben ze eigenlijk een eigen staat nodig?
Zoals uit het voorgaande al blijkt, lopen antizionisme en antisemitisme soms in elkaar over. Hoewel antisemitisme lang niet altijd antizionisme inhoudt (sterker nog, het Zionisme werd door sommige antisemieten gesteund omdat zij van de Joden in hun eigen land af wilden), is antizionisme bijna altijd een vorm van antisemitisme, daar het de Joden een fundamenteel recht ontzegt, namelijk op zelfbeschikking, en daarmee op vrijheid en veiligheid. Ook al zijn Joden momenteel misschien veiliger in bijvoorbeeld de Verenigde Staten, de VS kan op elk moment zijn poorten sluiten voor Joodse immigranten, zoals in het verleden op cruciale momenten is gebeurd.
Voorzichtig
In de workshop van het CIDI wilde men zich hier wellicht niet aan branden, omdat antizionisme en antisemitisme over het algemeen als twee verschillende dingen worden gezien. Antizionisme geldt daarbij als een legitieme positie c.q. standpunt, verdedigd door bekende historici en columnisten zoals Anton van Hooff, Chris van der Heijden en Thomas von der Dunk. Deze mensen spreken zich niet principieel tegen het bestaan van natie-staten uit, maar specifiek tegen Israel dat een ‘historische vergissing zou zijn’, nu hetzelfde doet als waar het de nazi’s altijd van beschuldigt en de wereld er voor Joden alleen maar onveiliger op zou maken. Met hun wilde aantijgingen van genocide en Holocaustmisbruik gaan zij duidelijk een grens over met antisemitisme. Maar dat wil het CIDI waarschijnlijk niet hardop zeggen. Men wordt nu al, geheel ten onrechte, ervan beticht iedereen met kritiek op Israel voor antisemiet uit te maken. Talrijk zijn de cartoons en hatelijke comments en opmerkingen wat dat betreft, en ze slaan de plank volledig mis. Het CIDI is juist uitermate voorzichtig. Dat is soms ergerlijk, maar leidt er wel toe dat men in kringen die er op dat gebied toe doen serieus wordt genomen en er naar ze geluisterd wordt. En dat is misschien wel waardevoller dan altijd gelijk hebben maar het niet krijgen.
Ratna Pelle
