= IMO Blog =
– Vervolg op Faktencheck en feiten in een Duitse docu: NGO’s
Zoals gezegd vond ik de documentaire “Auserwählt und ausgegrenzt – Der Hass auf Juden in Europa” evenals de zogenaamde “Faktencheck” soms nogal kort door de bocht. Waar de check bedoeld zou zijn om de docu van noodzakelijke context en nuance te voorzien, lijkt zij soms even ongenuanceerd te proberen de boodschap van de film onderuit te halen. Wanneer je als omroep de documentairemakers beschuldigt van onprofessioneel werken, zou je zeggen dat je zelf extra goed oplet dat alles wat je schrijft goed onderbouwd is en relevante context wel benoemt.
Gaza
Nog een paar voorbeelden. Het krijgt in de docu weinig (te weinig) aandacht, maar op een zeker moment komen een aantal krantenkoppen in beeld en vertelt men dat de media een eenzijdig beeld gaven van bijvoorbeeld de Gazaoorlog en Israel slechts als dader neerzetten en de Palestijnen als slachtoffer. Gehekeld werd bijvoorbeeld dat in de koppen vaak alleen Palestijnse doden staan en pas verderop in het artikel blijkt het om strijders te gaan die zelf eerst aanvielen. Een bekend verschijnsel dat ik hier ook al vaker heb besproken en gehekeld. De Faktencheck valt erover en schrijft dat uit onderzoek blijkt:
“… dass sich beispielsweise die Berichterstattung zur Zweiten Intifada und den Gaza-Kriegen 2009 und 2012 in Qualitätszeitungen, aber auch dem deutschen Fernsehen kaum substantiell voneinander unterschieden hat und vorrangig versucht wurde, ausgewogen über die Konfliktparteien zu berichten.” (IFEM 2002; Maurer/Kempf 2011; Witte 2014)
Een nietszeggende tekst. Dat men probeerde om evenwichtig te berichten wil nog niet zeggen dat het ook is gelukt. Er wordt verwezen naar onderzoek dat niet eens online te vinden is, niet te checken dus. Waar gingen die onderzoeken vanuit, in opdracht van wie werden ze uitgevoerd en door wie? In Nederland is vaker onderzoek gedaan naar de berichtgeving met tegengestelde conclusies. Ook in Duitsland is er onderzoek met tegengestelde conclusies, zo blijkt uit dit interview in het gerenommeerde Die Zeit met iemand die tot de conclusie kwam dat Israel vaak (in driekwart van de gevallen) in de koppen als agressor wordt neergezet. Het is moeilijk om het zo op te zetten dat je echt objectief kunt vaststellen dat de berichtgeving al dan niet objectief of evenwichtig is. Het lijkt me echter vrij duidelijk dat in de koppen vaker Palestijnse slachtoffers worden genoemd. ‘Omdat die ook vaker slachtoffer waren’, is daar tegenin te brengen. ‘Maar wel vaak zelf met het geweld begonnen’, is daar weer tegenin te brengen. Als men de docu wat dit betreft had willen hekelen, had men concrete voorbeelden moeten geven waaruit een ander beeld naar voren komt, en niet alleen een nietszeggende tekst plaatsen met verwijzing naar onderzoeken.
De Faktencheck hekelt ook de vergelijking in de film van de Gazastrook met Parijs. De bevolkingsdichtheid van Parijs is namelijk vier keer zo hoog als die in de Gazastrook, maar slechts twee keer zo hoog als die in Gazastad, aldus de check. Een zwak argument, want het is duidelijk dat men de hele strook bedoelde. Men vergelijkt de levensverwachting en kindersterfte in Gaza immers met die in andere landen, niet met andere steden. Je kunt je afvragen of het dan fair is de bevolkingsdichtheid met een stad te vergelijken, daar een stad altijd dichtbevolkter is dan het ommeland en dat ommeland ook nodig heeft voor bijvoorbeeld de voedselvoorziening. Toch zijn er ook hele conglomeraten die groter zijn dan heel Nederland (en dus vele malen groter dan de Gazastrook) en in totaal een hogere bevolkingsdichtheid hebben dan de Gazastrook. Wat men wil zeggen: de problemen en ellende in de Gazastrook liggen niet in de eerste plaats aan de bevolkingsdichtheid, noch aan grote armoede en slechte medische voorzieningen. In een aantal opzichten staat het gebied er niet extreem slecht voor. Het is dan zacht gezegd ietwat vreemd dat wel het meeste geld per inwoner aan hulpgeld van de VN en de EU naar dit gebied gaat (EU geld via hulporganisaties en indirect via de PA, VN geld via de UNRWA). In de film komen verschillende willekeurige Gazanen aan het woord die klagen dat zij nog nooit iets van dat geld hebben gezien, en een UNRWA directeur die nogal hakkelt op de vraag hoe dat geld precies de bevolking ten goede komt, en waar het überhaupt allemaal is gebleven. Overigens meldt het CIDI dat de helft van het hulpgeld dat de PA krijgt wordt besteed aan uitkeringen voor Palestijnen in Israelische gevangenissen.
De docu meldt ook dat Gazanen hen off camera zeiden dat de EU alle financiële hulp aan Gaza stop moet zetten, zodat het Hamas regime ten val komt. En dat de pro-Palestina beweging in Europa dit tegenwerkt en daarmee fungeert als een vijfde colonne van Hamas. Ook daarover vielen de makers van de Faktencheck, en zij melden dat het zeer de vraag is of Hamas zonder hulp vanuit Europa in zou storten, omdat zij in de Arabische wereld ook goede kontakten en bases heeft. Vervolgens schrijft men:
“Als fünfte Kolonne versteht man heimliche, subversiv tätige Gruppierungen, die an Umstürzen arbeiten. Der Kommentar stellt damit in seiner Argumentation Unterstützer Palästinas unter Generalverdacht.”
Nounounou. De term wordt wel vaker in overdrachtelijke, meer algemene zin gebruikt. Daarbij maakt de docu (enkele storende slordigheden daargelaten) genoeg duidelijk hoe men tot die conclusie is gekomen. Vooral de BDS beweging met haar Apartheidsweek en de vele pro-Gaza demonstraties waar men het vaak letterlijk voor Hamas opneemt, maken het bont. Appa heeft in Nederland de menigte in geschreeuwd dat Hamas helden zijn en legitiem verzet plegen en dat iedereen die Israel en het zionisme steunt zijn vijand is. Delen van de pro-Palestina beweging zijn inderdaad zodanig geradikaliseerd dat een dergelijke conclusie niet overdreven is. Het had de docu gesierd (en overtuigender gemaakt) als men onderscheid had gemaakt tussen de radikale antizionistische pro-Palestina activisten en de meer gematigde tak die zegt vrede, onderhandelingen en een tweestatenoplossing voor te staan. Maar ook deze gematigder tak gaat niet vrijuit: in woord veroordeelt men weliswaar het geweld aan beide kanten, maar in feite ziet men Israel als de enige schuldige in het conflict, en eist allerhande drukmaatregelen op Israel. Ook eisen zij dat Israel de grens met Gaza opent en veel meer spullen en materiaal doorlaat, waardoor men direct Hamas in de kaart speelt. Daarbij pleiten juist gematigder organisaties en mensen vaak voor praten met (en dus ook erkenning van) Hamas en beweren dat Hamas daar pragmatisch genoeg voor is. Ook zij spelen Hamas dus in de kaart en dragen bij aan haar legitimiteit, en dus macht en invloed.
Parijs
Tot slot gaat de docu in op heftige rellen, demonstraties en antisemitisch geweld in de Parijse voorstad Sarcelles ten tijde van de Gaza Oorlog in 2014. Opvallend vond ik hoe weinig ik hierover in Nederlandse media ben tegengekomen en hoe weinig aandacht dit heeft gekregen, ook van de politiek. In de docu omschrijft men het als volgt:
“In Frankreich werden das erste Mal auch Synagogen angegriffen. Am 13. Juli 2014 ziehen wütende Demonstranten zur Don Isaac Synagoge in Paris. Nur wenige Polizisten sind vor Ort. Während sich die Gläubigen in der Synagoge Stundenlang voller Angst verbarrikadieren, versuchen Mitglieder der jüdischen Gemeinde das Gebetshaus mit Stühlen zu verteidigen. Sie werden von den Antisemiten in die Flucht geschlagen, der wütende Mob umzingelt die Synagoge. Nur dank der nachrückenden Spezialkräfte der Polizei kann ein Blutbad verhindert werden. In der bürgerlichen Presse wird man danach den Juden vorwerfen, sie hätten provoziert. Wehrhafte Juden sieht man in Europa nicht gerne. Für viele französische Juden war dieser Tag eine Zäsur.”
Dat is zeker niet overdreven gesteld, als ik dat met artikelen in andere kranten vergelijk, zoals de Bayernkurier. Daar heeft men het over honderden jonge mannen van Arabische komaf die met ijzeren staven bewapend op Jodenjacht waren. Ternauwernood is een pogrom voorkomen volgens de president van een belangrijke Joodse organisatie. Vijf synagogen werden binnen een week aangevallen. Er circuleerde een oproep om de Jodenwijk in Sarcelles aan te vallen, een wijk waar tot dan toe Joden relatief goed samenleefden met de moslimmeerderheid en die daarom ook wel ‘klein Jeruzalem’ werd genoemd. Toen de politie een bloedbad wist te voorkomen, viel men een apotheek en koshere winkel aan onder leuzen dat Hitler gelijk had en de Joden dood moeten. Ook citeert men de Frankfurter Allgemeine waar Alain Finkielkraut spreekt van een alliantie tussen de antizionistische en antikapitalistische radikale linke met radikale islamisten. Volgens de JTA was de aanval in Sarcelles de negende aanval sinds de Gaza Oorlog. In dit artikel ook aandacht voor hoe de Joden zichzelf verdedigen, omdat de politie wat dit betreft in gebreke blijft. Hierin speelt de radikale JDL een belangrijke rol. De houding van de gevestigde Joodse organisaties veranderde door de hevige antisemitische uitbarstingen tijdens de Gazaoorlog; was men eerst afwijzend, nu is men de JDL dankbaar dat men synagoges verdedigt wanneer de politie er (nog) niet is, zoals in Sarcelles, waar zij een bloedbad wisten te voorkomen. De docu had de JDL echter niet vermeld en heeft het alleen over leden van de Joodse gemeenschap die de synagoge met stoelen verdedigden. Men schrijft:
“Unter den Mitgliedern der jüdischen Gemeinde, die das Gebetshaus mit Stühlen verteidigt haben, waren auch Jugendliche der Jewish Defense League. Dies ist eine Organisation, die in den USA als terroristische Vereinigung erfasst wurde und auch 1994 von Israel als Terrororganisation definiert worden ist. Jugendlichen dieser Organisation wurde in diesem Zusammenhang seitens der Presse vorgeworfen, sie hätten provoziert.”
Het klopt misschien dat het correcter was geweest deze organisatie te vermelden. Maar het geweld was zo vreselijk, zo extreem, zo onvoorstelbaar, dat het al gauw zou overkomen alsof daarmee – precies zoals men in de ‘gewone’ pers hekelt – het geweld tegen de Joden en hun verdediging op een lijn wil stellen. Zoals ook een lid van het gerenommeerde CRIF het verwoordt: “the JDS has its problematic aspects, but now is not the time to discuss them. We have more pressing issues.” Ook de Faktencheck laadt die verdenking op zich door droogjes te vermelden dat zij in de VS als terroristische organisatie geldt en dat ‘in deze samenhang’ de pers hen provocatie verwijt. Hun acties waren echter puur verdedigend, en het feit dat deze organisatie op andere plaatsen en momenten soms heel kwalijke dingen heeft gedaan, verandert daar niks aan. Nu wekt de Faktencheck echter de indruk, dat dat verwijt terecht is en de Joden het geweld dus op zijn minst gedeeltelijk, aan zichzelf te danken hebben. Gezien de zeer ernstige aard van het gebeurde is dat ongehoord.
Wat in Sarcelles en andere Franse voorsteden is gebeurd zou ons blijvend aan het denken moeten zetten over het extreme antisemitisme dat de kop opsteekt wanneer het geweld tussen Israel en de Palestijnen escaleert. Het laat de dunne lijn tussen antisemitisme en antizionisme zien, en de link tussen links radikalen en islamisten, zoals Finkielkraut opmerkte. Dit mag niet iets zijn dat alleen op rechtse blogs en Joodse websites wordt besproken, en af en toe voor het karretje gespannen van rechtse populisten. Het gaat ons allemaal aan en wij hebben allen een verantwoordelijkheid. Het is mede daarom zo jammer dat de docu makers niet zorgvuldiger te werk zijn gegaan, want hun boodschap is zeer urgent.
Ratna Pelle
