- IMO Blog -
Op 27 maart stond er wederom een artikel van Bart Voorzanger over antisemitisme op Republiek Allochtonië. Zijn eerdere stuk van 8 maart riep naar eigen zeggen nogal wat reacties op (ikzelf reageerde hier), en hij voelde de behoefte zaken wat verder uit te diepen. "Laat ik dus vooral proberen eens een echt saai stukje te schrijven", zo liet hij weten. En dat heeft enig effect. De toon is duidelijk rustiger en zakelijker dan zijn vorige stuk, maar ook hier komt hij met boude beweringen die – de rustige toon ten spijt – niet worden onderbouwd en die antisemitisme 'de schijn van een rechtvaardiging geven'. Zo schrijft hij dat de solidariteit van Joods Nederland met Israel "de stap van anti-zionisme naar wangedrag jegens joden op z'n minst de schijn van een rechtvaardiging geeft". Daarom moeten we antizionisten duidelijk maken "dat er een wezenlijk verschil bestaat tussen 'joden' en 'Israëli's', maar 't zou helpen als dat meer was dan een formeel verschil."
Juist dat kunstmatige onderscheid tussen Joden en Israëli's, tussen zionistische Joden en niet-zionistische Joden, ofwel goede Joden en niet zulke goede Joden, is deel van het probleem. Vóór dit citaat heeft hij uitgebreid uitgelegd dat Joden geen volk maar een religie zijn en dat het zionisme op een mythe berust, de zogenaamde 'stichtingsmythe van het jodendom'. Het verschil tussen Joden en Israëli's is niet zozeer formeel maar vooral irrelevant. Mag je Israëli's dan wel dood wensen, uitschelden, of erger? Een dergelijk verband tussen de politiek van een land (of de misdaden van een regime) en vijandschap tegenover de inwoners van dat land, is bij andere landen erg ongebruikelijk. China en Rusland onderdrukken tal van minderheden, waaronder moslims, maar ik heb nog nooit gehoord van anti-Chinese sentimenten onder moslims in Nederland. Alleen bij Israëli's en Joden (die zich niet genoeg tegen het beleid van Israël zouden uitspreken) vinden we zo'n verband wel logisch of 'begrijpelijk'.
De constructie van het Joodse volk
Alle volken zijn tot op zekere hoogte geconstrueerd en gebaseerd op een mythe. En bij ieder volk kun je je afvragen wat nu het eigene van dat volk bepaalt, en of dat eigene er überhaupt wel is. Prinses Maxima stelde die vraag over het Nederlandse volk jaren geleden, wat haar op de nodige kritiek kwam te staan. Een deel van die kritiek was terecht. Want ondanks alles kun je wel wijzen op een gemeenschappelijke geschiedenis, cultuur, taal, gebruiken etc., die we in de loop der tijd als typisch Nederlands zijn gaan beschouwen. En waaruit ook bepaalde eigenschappen, karakteristieke zaken, zijn ontstaan. Ook al gelden die niet in gelijke mate voor iedere Nederlander, en ook al voelen we ons ook niet allemaal even Nederlands. Dat geldt evenzeer voor Joden. De meningen over wat of wie precies een Jood is of je tot een Jood maakt mogen verschillen, dat doet niks af aan het feit dat de Joden een volk zijn met een gemeenschappelijke geschiedenis, cultuur, taal en religie, al verschilt de invulling van deze zaken sterk per individu en zijn die kernmerken niet allemaal bij iedere Jood aanwezig.
Het verwarrende is dat Joden naast een volk ook een religie vormen, en dat beide elementen eeuwenlang nauw met elkaar waren verbonden. Moses sprak namens Jahweh tot de farao "Laat mijn volk gaan", en niet "laat mijn volgelingen" gaan. Joden vieren niet de geboorte, dood of opstanding van een heilige, maar hun bevrijding van andere volken en hun ontsnapping aan vernietiging door hun vijanden. Pesach, Purim en Chanukkah zijn nationale feesten, die over het Joodse volk gaan. Een volk dat bijeen werd gehouden en zich definieerde op grond van zijn religie, maar ook een taal en grondgebied deelde, koningen had en zich in alle opzichten lotsverbonden voelde. Antizionisten ontkennen dat Joden een volk zijn en dat zij als zodanig ook nationale aspiraties hebben. Voorzanger begrijpt dan ook weinig van het zionisme, en ziet het als een soort misvatting die op de Bijbelse landbelofte is gebaseerd. Hij heeft het over de mythe van een Joods volk die nu in het zionisme voortleeft en voor nieuwe ellende zorgt. Hij snapt wel dat de Joden het 'kille Europa' wilden ontvluchten, maar wat begon als een gematigde beweging mondde uit in een "nieuwe en uiterst grimmige variant van het zionisme" die nu de toon zet en is gebaseerd op een "Godgegeven recht op alleenheerschappij in heel Bijbels Israël" voor het Joodse volk, wat leidde tot ramp na ramp voor de plaatselijke bevolking. "Het Beloofde Land draaide uit op het Geroofde Land", en: "Een flink deel van wat nu als 'antisemitisme' wordt aangeduid, is in feite vooral een reactie op dit moderne zionisme".
Dit is, met alle respect, onzin. Zoals ik aangaf, is het allerminst gangbaar om een groep te discrimineren of erger op grond van wat het regime van een land waar zij vandaan komen of een band mee hebben duizenden kilometers verderop doet. Ik vind het bijzonder vreemd dat alle mensen die uitgaan van deze drogreden zich nooit eens afvragen of er ook andere volken zijn die op die manier worden beoordeeld, en of het feit dat dit niet zo is niet wijst op een andere verklaring voor het antisemitisme?
De klok van het zionisme
Voorzangers beweringen over het zionisme klinken naar iemand die de klok heeft horen luiden maar niet weet waar de klepel hangt. Ja, er zijn verschillende stromingen binnen het zionisme, en de zogenaamde revisionisten, die het hele land (en aanvankelijk ook Jordanië) wilden hebben, zijn na de Zesdaagse Oorlog en ook na de Arabische afwijzingen te onderhandelen dominanter geworden. Tegelijkertijd zijn zij ook pragmatischer geworden, en het aantal zionisten dat serieus uitgaat van een Bijbels Israël dat delen van Jordanië en andere landen omvat, is minimaal. Ook het aantal mensen dat vindt dat Israël de gehele Westoever moet annexeren is klein. Likoed is daar niet voor, en de daarvan rechts staande partij van Naftali Bennett is voor annexatie van circa 60%, het huidige C-gebied. Zo'n 10% van de Israëli's heeft op deze partij gestemd. Ik neem aan dat men de in dit gebied levende Palestijnen ook stemrecht wil geven en daarmee de Israëlische democratie handhaven. Ik ben, voor de duidelijkheid, overigens absoluut niet voor annexatie van delen van de Westoever. Een meerderheid van de Israëli's is voor een tweestatenoplossing en een Palestijnse staat, zij het wel met (vooralsnog) beperkte bevoegdheden. Men is erg sceptisch over het Palestijnse leiderschap (ook dat van de Palestijnse Autoriteit op de Westoever), dat regelmatig (zelfmoord)terroristen als helden eert en als voorbeelden voor de Palestijnse jeugd neerzet, en op meer manieren geweld tegen Israël verheerlijkt. Veel antizionisten hebben daar alle begrip voor, terwijl enig begrip voor de houding van veel Israëli's die dit leiderschap wantrouwen, ontbreekt.
Niet het zionisme leidde tot 'ramp na ramp voor de plaatselijke bevolking', maar de compromisloze en gewelddadige reactie van veel Palestijnen en vooral hun leiders hierop. Zij wezen alle compromissen en iedere vorm van samenwerking af. En juist de vele 'opstanden' (pogroms is eigenlijk een beter woord) brachten de Joden ertoe een eigen verdedigingsorganisatie op te zetten, die steeds professioneler werd en uitgroeide tot een ondergronds leger.
Het hele idee dat het zionisme is gebaseerd op Bijbelse beloften klopt niet. De meeste zionisten van het eerste uur waren seculier en hadden socialistische sympathieën. Men wilde vrij zijn in een eigen staat en daar zelf het land kunnen bewerken en eigen Joodse fabrieken opzetten. In veel landen waren er allerlei beperkingen wat betreft de beroepen die Joden mochten uitoefenen, en soms mochten zij geen grond bezitten. Het zionisme was een reactie op antisemitisme en ging uit van de idee dat wanneer Joden vrij zijn en zelf een heel land runnen in plaats van oververtegenwoordigd te zijn in een beperkt aantal beroepen, dit hun zelfbewustzijn en ook hun aanzien en positie in de rest van de wereld zou verbeteren. Daarnaast was het zionisme ook de vervulling van het eeuwenoude verlangen om weer in het land van de voorouders te worden herenigd en dezelfde taal te spreken. De meeste orthodoxen waren aanvankelijk fel gekant tegen het zionisme. Het zionisme heeft helaas geen einde gemaakt aan het antisemitisme, maar het is er ook niet door verergerd. En Joden hebben door Israël, ondanks alles, wel nieuw zelfbewustzijn gekregen, en, misschien nog belangrijker, een plek waar men altijd heen kan gaan.
Omweg
Antisemitisme zoekt simpelweg steeds naar nieuwe uitingsvormen, en de meest geaccepteerde uitingsvorm tegenwoordig is die van het antizionisme. Niet alle antizionisten zijn ook antisemiet, maar de meeste antisemieten zijn wel antizionist. Dat is ook logisch: als je het niet op Joden hebt, heb je het ook niet op een Joodse staat waar zij politieke en militaire macht hebben en die ongegeneerd voor Joodse belangen opkomt. Ik ben zelf niet zo'n nationalist, maar als er een volk is dat ook eens het recht heeft voor zijn eigen belangen op te komen en niet de andere wang hoeft toe te keren, dan zijn het wel de Joden. De manier waarop antisemitisme steeds weer via een omweg aan de Joden zelf (of aan de grote meerderheid van hen die het bestaan en de veiligheid van Israël steunen) wordt geweten, is tekenend. Deze manier van denken is onderdeel van het probleem, niet de oplossing, omdat zij een groot deel van het antisemitisme toch min of meer rechtvaardigt.
Ratna Pelle
Zie ook: De antisemitisme-spiegel van Bart Voorzanger
