David Grossman: "Shoah bepalend voor Joodse identiteit"

 

De Joodse identiteit is zoveel meer, zou ik als niet-Jood zeggen, maar de impact die de Shoah heeft gehad op de Joden is natuurlijk moeilijk te overschatten. Helaas definiëren mensen en groepen hun eigen identiteit vaak ook (of vooral) in negatieve zin, in wat men niet is of waar men niet bij wil horen of welke rampen men heeft doorstaan en welke vijanden men heeft. Dat is niet typisch Joods. Wat misschien wel typisch Joods is, is dat men zoveel rampen heeft doorstaan en nog steeds leeft als volk en veel van de oude tradities heeft behouden.

Overigens ervaar ik als buitenstaander het Jodendom vaak als een hele positieve godsdienst, waarin men God dankt voor het feit nog te leven en voor alles wat er is, in plaats van boos en rancuneus te zijn over het verleden. Er is volgens mij ook veel minder nadruk op de zonde en het kwaad dan bij bijvoorbeeld protestanten. Ook typisch Joods vind ik hoe men na de Shoah een nieuw leven en land heeft opgebouwd, en juist niet in de slachtofferrol is blijven hangen.

 

RP

-------------

„Shoah bepalend voor Joodse identiteit"

13-01-2010 11:44 | Enny de Bruijn

http://www.refdag.nl/artikel/1456311/Shoah+bepalend+voor+Joodse+identiteit.html 

NIJMEGEN – „Wat zou ik gedaan hebben als ik erbij geweest was?" De Israëlische schrijver David Grossman sprak dinsdag in Nijmegen over de verwerking van de Holocaust in Israël.

Het is gebruikelijk voor middelbare scholieren in Israël om een aantal voormalige concentratiekampen in Polen te bezoeken, vertelt Grossman (1954). „Als ze goed begeleid worden, is dat prima. Toch, nu veel mensen niet langer religieus of ideologisch gericht zijn, wordt de Shoah te veel de hoeksteen van de Joodse identiteit. Door die last van het verleden lukt het Israël niet om zichzelf te ontplooien."

Grossman, wiens zoon als militair sneuvelde, staat bekend als voorvechter van vrede tussen Israël en de Palestijnen. „Buitenstaanders zien het militaire gezicht van Israël, maar het basisgevoel in het land zelf is heel anders: fragiliteit, gebrek aan vertrouwen dat we kunnen overleven. Dat heeft met onze geschiedenis te maken. We komen nooit verder als we dat gevoel van angst en wantrouwen niet leren overwinnen. Overleven is niet genoeg, het gaat om léven."

Wie gruwelijke dingen meemaakt, kan daar op twee manieren op reageren, stelt Grossman. „Je kunt denken: de wereld is wreed en willekeurig, ik moet sterk zijn, van niemand afhankelijk, zonder verwachtingen. Ik moet proberen te overleven. Maar de geschiedenis laat zien dat er ook een andere houding mogelijk is, dat er mensen geweest zijn die zich opofferden, die zich vrijwillig in gevaar begaven ter wille van anderen. Menselijkheid geeft vrijheid, zelfs in de meest onvrije en moeilijke situatie."

Het was voor Grossman „onvermijdelijk" over de Shoah te schrijven. „De Shoah is als een sfinx die ons bij de ingang van de geschiedenis opwacht. Het is onze plicht als morele wezens om hem in het gezicht te zien en zijn vragen te beantwoorden. Als ik als Jood in Polen geweest was, tijdens de oorlog, hoe zou ik gereageerd hebben? En als ik een Duitser geweest was? Dat zijn de vragen die ieder mens zichzelf moet stellen. We moeten ons rekenschap geven van ons aandeel in het kwaad."

Kunst is het beste middel om de gruwelen van het verleden te verwerken, vindt Grossman. „Met academiseren hou je de zaak op afstand. Een verhaal, een film is een manier om er zelf te zijn en de pijn opnieuw te ervaren."