Polarisatie in de Protestantse Kerk Nederland, de PKN, rond Israel
http://israel-in-de-media.blogspot.com/2010/05/polarisatie-in-de-protestantse-kerk.html
Op maandag 26 april heeft de zogeheten Appèlgroep (een zelfstandige werkgroep die studiemiddagen belegt in verband met kerk en Israel) in Soest een bijeenkomst gehouden voor de verschillende tegengeluiden tegen het zogeheten Kairosdocument, dat in Nederland in december 2009 in de Domkerk was gepresenteerd aan de Nederlandse kerken, namens een groep Palestijnse christenen. Kairos is een Grieks woord dat betekent: beslissend moment, in de zin van nu of nooit. Het is ook genoemd het 'uur van de waarheid'. De naam Kairos herinnert aan de apartheidspolitiek van Zuid-Afrika en is om die misselijke reden ook gekozen. Israël kent geen racistische apartheidspolitiek, waar Arabieren niet op bepaalde bankjes in het park mogen zitten. Tevens was het protest gericht op de kritische open brief die de PKN (Protestante Kerk in Nederland), naar aanleiding van genoemd document aan de Israëlische regering heeft gestuurd. De geluiden kwamen uit verschillende hoeken en varieerden in kracht. Ook was aanwezig het zogeheten andere zogenaamd Joodse geluid (EAJG) met twee vertegenwoordigers, alsook de werkgroep Keerpunt. Deze groeperingen staan voluit achter het Palestijnse document.
De voorzitter van de Appèlgroep, ds Marja van den Beld, hield een korte inleiding waarin zij de vinger legde bij de zere plek: waarom schrijft de PKN een open kritische brief aan Israël over het lot van de christenen en niet aan de regeringen van de omringende landen waar de christenen er vele malen slechter aan toe zijn? Ook door anderen werd dit punt aangeroerd. Zij sprak uit dat de Appèlgroep zeker oor wil hebben voor een Palestijnse noodkreet. De reden voor de bijeenkomst was echter de slechte theologische (en historisch-feitelijke) onderbouwing van het Kairosdocument, dat oproept tot een boycot van Israël.
Er stonden zes sprekers op het programma: André Drost, voorzitter van de raad voor de verhouding kerk en Israel binnen de PKN, Ruben Vis, secretaris van CJO (Centraal Joods Overleg), Kees de Vreugd namens de stichting Christenen voor Israël, Hans Jansen de theoloog, rabbijn Zvi Marx, ds. Bert Schüssler van het Ojec (Overlegorgaan Joden en Christenen), en Wim Kortenoeven was vervangen door Elise Friedman namens het CIDI.
Ik zal de voornaamste protestpunten naar voren halen en ik stel vast dat Ruben Vis en Kees de Vreugd inhoudelijk het sterkst waren. Cursiveringen hierna zijn mijn eigen toelichtingen.
Het belangrijkste punt van Ruben Vis betrof de vermenging van kerk en politiek. De brief van de PKN aan de Israëlische ambassadeur, vol kritiek op de Israëlische regering, is daarvan het bewijs. Hardop vroeg hij zich af of de kerk misschien ook de Bijbel had vervangen door het Internationaal Recht en andere menselijke handvesten - die zij, ook nog, vaak verkeerd interpreteert. Daarbij wees hij op de naïveteit van een kerk die meent dat het Internationaal Recht van politieke smetten vrij zou zijn. Volgens hem was ds dr Henri Veldhuis, groot voorstander van het Kairosdocument en de voorgestelde boycot, in strijd met de kerkorde bezig, omdat officieel de vervangingstheologie is afgezworen.
In de zogeheten vervangingstheologie denken veel christenen dat na de geboorte van Jezus alles anders is geworden en dat sindsdien de Bijbelse beloften voor Israël (waaronder de landbelofte) zijn overgegaan op de kerk. De Palestijnse bevrijdingstheologie is daarop een moderne politieke variant. De Palestijnse christenen van het Kairosdocument menen te kunnen zeggen: Israël is ons land. Dat kan natuurlijk alleen als je daar woont en dan respecteert dat Israël de staat is van het Joodse volk. Dat is nu net precies waar deze Palestijnse christenen en bijna alle Palestijnen moeite mee hebben. Het Kairosdocument is van deze Palestijnse bevrijdingstheologie doordrenkt.
Ruben Vis merkte terecht op dat het document niet afkomstig was van DE Palestijnse christenen, en ook dat er met de Nederlandse vertaling was gemanipuleerd volgens het dagblad Trouw, waardoor één en ander was aangedikt. Ruben Vis heeft ook verslag gedaan van het gesprek tussen het CJO en het moderamen (synodebestuur) van de PKN over de genoemde brief aan de Israëlische ambassadeur. Tegenover drie mensen van het CJO zaten twintig mensen van de PKN... Afgesproken is uiteindelijk een gezamenlijke reis naar Nes Ammim, een christelijke gemeenschap in Israel, en assistentie van CJO bij het vorm geven aan de onopgeefbare verbondenheid.
Kees de Vreugd hekelde vooral de 'vervangingstheologie' van het in december aangeboden Kairosdocument. Twee citaten: „Jezus zegt in Johannes 4 dat het heil uit de Joden is. Maar in Kairos hoor ik telkens een venijnig stemmetje dat zegt dat het onheil uit de Joden is. Israël wordt theologisch genegeerd en in plaats daarvan preekt men het universalisme. Maar het universele zonder midden is een vacuüm." "Alle nadruk ligt op het universele, waardoor het bijzondere van de positie van Israël volledig genegeerd wordt. Daardoor ontbreekt ieder zicht op de concreetheid van Gods handelen met Israël in deze tijd. Daarbij ligt er zoveel nadruk op de discontinuïteit in Israëls bestaan, dat de continuïteit ervan miskend wordt: het huidige Israël heeft in deze Palestijnse theologie niets met het volk van de Bijbel te maken, zo redeneert men."
Toelichting: In de Bijbel is het zo dat Gods reddingsplan de hele wereld op het oog heeft (die Hij heeft gemaakt en die Hij liefheeft) maar dan via Israël. De wereldvrede kan nooit om Israël heen, op straffe van te mislukken. Met andere woorden: het heil, de shalom, de echte vrede, is alleen verkrijgbaar voor wie in vrede met Israël wil leven. Dat heil, de heelheid, de vrede, is weliswaar universeel (voor allen bedoeld), maar niet zonder Israël als distributiecentrum. Dat bedoelt Kees de Vreugd als hij zegt: het universele zonder midden (Israël) is een vacuüm. En een vacuüm is gevaarlijk. Het zuigt boze geesten aan zoals antisemitisme en antizionisme.
De voorzitter van de raad voor de verhouding van kerk en Israël, dr André Drost, schoot in de zelfverdediging door te zeggen dat het moderamen had laten weten dat de raad geen verantwoordelijkheid droeg. Drost "herkende" de verontrusting rond het Kairosdocument. Hij wilde theologische bezinning vanuit een christologische en dus universele (!) gezichtshoek en legde de nadruk op het beloofde land dat pas in het eschaton bezit kon worden. Met 'eschaton' wordt bedoeld een soort eindstation van de wereldgeschiedenis. Deze wereld verandert dan in het Koninkrijk van God; zal vernieuwd worden door Goddelijk ingrijpen. 'Christologie' is de leer omtrent Christus. Voorafgaand aan het eschaton zal de wereld een adempauze krijgen onder zijn heerschappij die vanuit Jeruzalem de hele aarde/wereld recht zal zetten en tot vrede brengen. Op dit punt zijn de christelijke meningen wel verdeeld. Ik vraag me af of André Drost zelf begrijpt wat hij bedoelt met 'bezit in het eschaton'. Hij maakte een machteloze indruk en kreeg enkele kritische vragen.
Rabbijn Zvi Marx sprak over 'compromis' in het Jodendom en van Joodse geluiDEN (nadrukkelijk meervoud), waarop Jaap Hamburger (EAJG) probeerde de zaak te verstoren.
Elise Friedman dacht dat het Palestijns-christelijke document een symptoom kon zijn van het Stockholmsyndroom, (het verschijnsel dat gegijzelden zich gaan identificeren met hun gijzelaars) en dacht aan de islamitische omgeving als gijzelnemer.
Bert Schüssler kwam met de dialoog als oplossing en Hans Jansen verhaalde van het Palestijnse onderwijs dat opvoedt tot haat tegen Israël, met behulp van veel geld uit Europa.
Meindert Dijkstra (Keerpunt) begreep maar niet dat de Palestijnen niet mochten zeggen: dit is mijn land. Zie boven. Bovendien: Palestina is nooit een staat geweest en het Palestijnse volk bestaat uit Arabieren die in het mandaatgebied Palestina woonden, (evenals trouwens de Joden die daar altijd hebben gewoond), en die zich Palestijnen zijn gaan noemen na 1967 of later.
De middag was redelijk druk bezocht en gevreesd moet worden dat alles blijft zoals het was en dat de kerkelijke verbondenheid met Israël in de PKN langzamerhand slechts met de lippen wordt beleden. Bij de brief van de PKN aan de ambassade moet ik denken aan een foto van Arafat die wel in de ene hand een olijftak vasthield, maar in de andere een handgranaat.
Trudie van der Spek
"Rabbijn Zvi Marx sprak over 'compromis' in het Jodendom en van Joodse geluiDEN (nadrukkelijk meervoud), waarop Jaap Hamburger (EAJG) probeerde de zaak te verstoren."
BeantwoordenVerwijderenHet is maar net hoe je het bekijkt. Ik zat vlak achter Jaap Hamburger, en deze werd duidelijk geprovoceerd door Tzvi Marx die een aantal keren herhaalde dat hij "de joodse geluiDEN" verwoordde, en impliceerde dat dat alle joodse geluiden waren. Vanuit de zaal riep Jaap Hamburger toen dat daarmee niet het geluid van Een Ander Joods Geluid verwoord was. Vervolgens begon Tzvi Marx tegen Hamburger te schreeuwen (echt waar) en in felle bewoordingen te roepen dat Hamburger zijn mond moest houden.
Tzvi Marx maakte ons verder deelgenoot van zijn fantasie dat PKN-leden en masse hun kerklidmaatschap zouden opzeggen nu hun moderamen met hun brief het antisemitische (sic!) Kairosdocument omarmden.
In mijn ogen waren juist de verhalen van André Drost (Prot. Raad voor Kerk en Israël) en Bert Schüssler (OJEC) het meest evenwichtig en constructief. Alle andere verhalen wilden enkel het Kairosdocument van tafel vegen, zonder met de opstellers ervan in gesprek te willen gaan.
Wat de vervangingstheologie betreft: men probeert een ontsporing van de westerse theologie, die een deel van de fundamenten voor joden-haat heeft gelegd, nu de Palestijnen in de schoenen te schuiven. Zij theologiseren echter vanuit een heel ander uitgangspunt en verwerpen het jodendom niet als uitverkoren Godsvolk. Met stelt enkel dat het optreden van de regering van de staat Israël niet pietje-rechtuit beargumenteerd, laat staan gerechtvaardigd kan worden vanuit de TeNaCH.
De theologie van De Vreugd, tenminste zoals hier omschreven, waarin Israël (en met name de staat Israël) als "distributiecentrum" van Gods heil en vrede op aarde fungeert, is trouwens on-christelijk, in zoverre het Christus vervangt door de staat Israël. Dat mag gerust een tot ketterij doorgeslagen theologie genoemd worden (als hij het echt zo meent).
"Israël kent geen racistische apartheidspolitiek, waar Arabieren niet op bepaalde bankjes in het park mogen zitten."
BeantwoordenVerwijderenNiet die bankjes, dat klopt. Maar Israël zelf kent wel twee aparte onderwijssystemen: één voor Israëlische Arabieren en één voor joodse Israëli's, waarbij het Arabische onderwijssysteem dramatisch ondergefinancierd is. Bijzonder genoeg met ongeveer dezelfde argumentatie als eerder in Zuid-Afrika: iedere bevolkingsgroep zijn eigen cultuur en onderwijs bieden. Al snap ik dan nog steeds het verschil in financiering niet. Per leerling is in het Arabische onderwijssysteem nog geen vijfdedeel van het geld beschikbaar, dat er in het Hebreeuwse systeem is.
Verder werken er bij overheidsinstanties procentueel gezien veel en veel minder Arabische Israëli's dan je op grond van hun bevolkingsaandeel (20%) mag verwachten. Bij de Israëlische telefoonmaatschappij, die meer dan 13.000 werknemers telt, is bijvoorbeeld het aantal Arabische Israëli's letterlijk op de vingers van één hand te tellen!
Een zelfde situatie tref je aan bij de door de nationale overheid beschikbaar gestelde gemeenschapsgelden voor Arabisch Israëlische dorpen en steden. Bij bouwvergunningen zie je eenzelfde beeld. Joodse gemeenschappen binnen Israël mogen gewoon hun bebouwing uitbreiden, terwijl voor de uitbreiding van Arabisch Israëlische gemeenschappen nauwelijks tot geen toestemming wordt verleend.
Wat de bezette gebieden betreft: het overgrote deel daarvan, waar het Israëlische leger de zeggenschap/het bestuur in handen heeft, kent een tweeledig rechtssysteem: joodse kolonisten vallen onder het gewone Israëlische recht, terwijl de Palestijnse inwoners onder het militaire rechtspraak van het leger vallen. Een joodse kolonist die zich misdraagt, kan enkel door de gewone "blauwe" politie worden aangehouden. Palestijnse overtreders komen voor militaire rechtbanken waar andere (strengere) regels gelden.
Nee, die aparte bankjes kennen ze niet in Israël, Samaria en Judea... Pasjeswetten en alles wat daarbij hoort echter wel!
beste Johan van den,
BeantwoordenVerwijderenZvi Marx heeft inderdaad het geluid van EAJG buiten spel gehouden. Het compromis van geluiDEN in het jodendom sluit buiten het geluid TEGEN het jodendom; logisch; dat is geen ander Joods geluid meer, maar een anti-joods geluid.
De middag was juist een blijk van in gesprek gaan, maar ik ben het met u eens: zeer onbevredigend, want geen tijd. Er zouden eens tien mensen (vijf-vijf) om de tafel moeten.
De vervangingstheologie is in het christendom van het M.O. ontstaan (neem bv Chrysostomus) en met de zendelingen mee naar het westen getransporteerd. Inderdaad; een basis voor Jodenhaat...
Het "heel andere uitgangspunt" is niet anders dan diezelfde aloude vervangingstheologie: hun uitgangspunt is immers het zogeheten nieuwe testament, los van de eerste bijbel. Zonder het eerste getuigenis van het OT wordt dat NT tegen Israel gebruikt, toen en nu.
De Vreugd bedoelt niet Christus te vervangen, maar Hem te localiseren. De messias zal vanuit Jeruzalem regeren.
Trudie van der Spek
Helaas tref je bij (bijna) naamgenoten ook mensen met een ander (lees: anti-zionistisch ofwel anti-semitisch standpunt).
BeantwoordenVerwijderenHelaas des te meer als diegene op een populistische wijze, en met wat gegoochel van cijfers, zijn gelijk probeert te halen.
In plaats van te focussen op de enige democratie daar, suggesteer ik je energie te richten op de omringende landen. Kun je in plaats van gegoochel en verdraaiing van feiten, wat eenvoudiger te werk, namelijk: de waarheid noteren en proclameren.
Met vriendelijke groet,
Johan van den Top
Beste mw. Van der Spek
BeantwoordenVerwijderenU schrijft:
"Het compromis van geluiDEN in het jodendom sluit buiten het geluid TEGEN het jodendom; logisch; dat is geen ander Joods geluid meer, maar een anti-joods geluid."
Wat mij hierbij opvalt, en dat valt mij regelmatig op bij personen die het anti-Palestijnse beleid van de staat Israël verdedigen, is dat kritiek op het optreden van de staat Israël wordt gelijkgesteld aan "een anti-joods geluid" en een "geluid TEGEN het jodendom".
Een Ander Joods Geluid is geenszins tegen het jodendom gericht. Wel heeft men ferme kritiek op het beleid van de staat Israël.
Het Kairosdocument verwoordt geenszins de "aloude vervangingstheologie". Wie dat beweert, is enkel bezig zich te onttrekken aan zijn verantwoordelijkheid om het gesprek aan te gaan. Het Kairosdocument bespreekt nl. niet de theologische plaats van Israël in het heilshandelen van de Eeuwige, maar de politieke en maatschappelijke rol van de Israëlische regering in het Israëlisch-Palestijnse conflict.
Theologisch gesproken beroept men zich enkel op het feit dat de niet-joodse volgelingen van Christus op dezelfde oude en edele stam zijn geënt als het joodse volk. Hier wordt niets vervangen, hier wordt hooguit (!) door Gods geadopteerde kinderen kritiek geuit op een verkeerde handelswijze van het eerste Godskind (dat in feite evenzeer een "aangenomen kind" is).
Nog even daargelaten dat zowel in het eerste als tweede testament het "zoonschap" uiteindelijk enkel geschonken is aan wie de Eeuwige waarachtig (met "een besneden hart") dient.
Johan van den Berg
@Johan van den Top
BeantwoordenVerwijderenDat is nogal een beschuldiging die je daar doet over mijn bijdrage en mijzelf:
Ik ben dus volgens jou een anti-semiet, alleen omdat ik kritiek uit op (bepaalde vormen van) zionisme. En bovendien maak je me uit voor populist en leugenaar (verdraaier van feiten).
Voordat ik mij geroepen voel jouw bevelen op te volgen, zou ik graag wat inhoudelijke kritiek op mijn bijdrage ontvangen, waardoor ik ga beseffen dat je echt gelijk hebt.
Tot die tijd behoud ik mij het recht voor jouw aantijgingen niet serieus te nemen.
Israël mag dan een democratie zijn, maar dat maakt die staat niet immuun voor corruptie, machtsmisbruik en andere nare spelletjes (zie de niet malse aanklachten tegen de vorige president, de vorige premiers enz.).
Johan van den Berg
Een waarschuwing aan Johan van den Top: een volgende reactie waar andermans standpunt voor antisemitisch wordt uitgemaakt, zal hier niet worden getolereerd (tenzij het evident antisemitisch is uiteraard, maar dan hadden we het helemaal niet geplaatst).
BeantwoordenVerwijderenDe tweede reactie van Uw bijna-naamgenoot was ook op het randje van ontoelaatbaar; omdat hij zelf aanwezig was bij de besproken bijeenkomst heb ik die misschien wat milder beoordeeld dan ik anders zou doen.
Openlijke vergelijkingen tussen Israel en het Apartheidssysteem van Zuid-Afrika zijn hier in principe niet welkom. In Nederland en andere Westerse en niet-Westerse landen zijn etnische minderheden doorgaans ook ondervertegenwoordigd in allerlei banen en instanties, dat maakt er geen Apartheidssyteem van. Ze hebben taal- en leerachterstanden en natuurlijk is er ook discriminatie. Dat de Arabische sector ondergefinancierd is, is een feit, maar daarvoor zijn verschillende oorzaken aan te wijzen. Apart onderwijs - ik weet niet in hoeverre hieraan officieel beleid ten grondslag ligt - komt tenminste deels omdat Joden en Arabieren grotendeels in verschillende wijken en dorpen leven. Ik betwijfel ook zeer of de Arabieren zitten te springen om in het Hebreeuws les te krijgen (ze eisen juist steeds meer 'nationale rechten' op), maar het lijkt me wel beter voor de integratie en gelijkheid als ze samen naar school gaan. Het hoger onderwijs is zeker gemengd, en daarmee gaat de vergelijking met Apartheid wederom mank.
Een gele kaart dus voor beide Johans.
beste Johan van den
BeantwoordenVerwijderenEAJG heeft kritiek op de Israelische regering? dat zou helemaal niet erg zijn, want dat hebben de Joden in het democratische Israel zelf ook. Persoonlijk had ik Olmert ook wel eens een oorvijg willeb verkopen.
Echter: veel historische feiten worden overgeslagen en verdraaid of verzwegen als dat beter uitkomt in de negatieve gevoelens en uitingen jegens de staat Israel. Zowel in het document als in EAJG.
Het kairosdocement verwoordt niet de vervangingstheologie (dat deed De Vreugd) maar denkt VANUIT die theologie. Wie het heeft over 'geloof, hoop en liefde' en dan een oproep doet om Israel te boycotten, wie zegt "het land is van ons" en niet van de Joden, die bewijst dat. Bovendien heb ik gezegd dat een gesprek om een tafel met tien mensen betere kansen zou hebben geboden en dus onttrek ik me niet aan mijn verantwoordelijkheid, zoals u ook nu ziet.
Toch stop ik hier mijn bijdrage aan de discussie omdat ik nog meer te doen heb.