Shlomo Sand verloochent zijn volk

http://www.israel-palestina.info/actueel/2014/10/25/shlomo-sand-verloochent-zijn-volk/

- Door Tjalling –

Shlomo Sand, Israëlisch historicus, kreeg vorige week een Amsterdams publiek aan het sidderen tijdens een emotionele lezing en een verhit debat over het Joodse volk. Tijdens die lezing beweerde Sand dat er geen sprake kan zijn van het bestaan van een homogeen Joods volk, het zou alleen maar een constructie zijn. Hij haalde daarbij flink uit met schokkende uitspraken zoals: ‘vergeet de verbanning van de Joden uit Judea, vergeet de Joodse exodus uit Egypte’. De visie van Sand op het Joodse is echter zeer omstreden en ook onjuist.

De titel van de lezing was: ‘Israël-Palestina, mythen en werkelijkheid, is vrede nog mogelijk?’ Sand was hiervoor uitgenodigd door de Leonard Woltjer Stichting, in samenwerking met De Nieuwe Liefde en Een Ander Joods Geluid. De avond werd gepresenteerd door oudtestamenticus Janneke Stegeman. De presentatrice en ook de uitnodigende instanties staan zeer kritisch tegenover Israël als Joodse staat, waardoor Sand een welkome gast was en comfortabel kon preken voor eigen parochie.

De kern van zijn betoog kwam neer op het ontkennen van het bestaan van een Joods volk op etnische of genetische gronden, en ook dat de religie niet bepalend kan zijn voor het ontstaan van een volk. Sand liet achterwege dat door de jaren heen de joodse religie, het jodendom, juist de voornaamste bindende factor was tussen de Joden, die verspreid over de hele wereld wonen. Niet alle Joden beleden/belijden hun religie, maar desondanks is die toch sterk bepalend voor de Joodse identiteit.

De vraag is waarom Sand zo’n heisa maakt en het Joodse volk een constructie noemt. Alle nationale identiteit is (tot op zekere hoogte) immers een inventie of een constructie. Shlomo: “Israël hanteert een definitie van Joods-zijn die bedoeld is om ons te onderscheiden van Arabieren, en om ons superieur te maken”. Daar gaat het hem dus om! Israëli’s zouden de definitie van Joods zijn aanwenden om zich daarmee boven de Arabieren te stellen. Sand zelf ontkent dus het bestaan van het Joodse volk, maar niet dat van het ‘Israëlische’: “Een Israëlisch volk, ja! Maar geen Joods volk”.

De vraag is of er sprake kàn zijn van een Israëlisch volk. Volken hebben samenbindende factoren zoals een sociaal-culturele identiteit, die een bepaalde groep mensen of een aantal bevolkingsgroepen verbindt, zoals nationaliteit, stamverwantschap, religie, taal, cultuur of geschiedenis. Lang niet alle inwoners van Israël hebben die samenbindende factoren. Wel zijn veruit de meeste inwoners van Israël – Joods en Arabisch – staatsburger.

Sand bleek tijdens zijn lezing totaal ongevoelig voor cultuur en religie als samenbindende factor. Hij opperde om alleen volken te erkennen op basis van het staatsburgerschap. Dit is echter onmogelijk. Staatsburgerschap is immers niets meer dan het beschikken over een identiteitsbewijs van het land waarin je woont – in dit geval Israël – en is absoluut niet bepalend voor samenbindende factoren zoals culturele en religieuze achtergrond en identiteit. Het behoren tot een volk bepaalt je achtergrond wel en daarom zijn en blijven volken nodig als samenbindende factor voor individuen. De inwoners van Israël zijn afkomstig uit het Joodse en uit Arabische volken, kunnen wel allemaal Israëli’s worden genoemd maar vormen gezamenlijk géén Israëlisch volk.

Sand maakt bovendien een ernstige fout door te stellen dat het Joodse volk pas – fictief – zou zijn ontstaan in de negentiende eeuw, onder invloed van het ontwikkelen van vooral Europese natiestaten. Het Joodse volk bestond in werkelijkheid al in de oudheid. Egyptische bronnen vermelden Israel ruim een millennium voor onze jaartelling. In de Romeinse Tijd, toen de Tweede Tempel werd verwoest, waren er ook buiten Judea al Joodse gemeenschappen, zoals in Rome, Alexandrië en vele eeuwen later in het Rijndal.

De natiestaten konden zich tijdens de negentiende eeuw ontwikkelen als gevolg van de Verlichting. Deze cultureel-filosofische en intellectuele stroming had uiteraard ook invloed op het Joodse volk. Door de emancipatie uit de getto’s wendden sommige Joden zich af van hun traditionele religie, maar merkten wel dat zij zowel door de buitenwereld als binnen de eigen gemeenschap nog steeds als Jood werden beschouwd. Dit leidde in veel gevallen ook tot een nieuw besef van identiteit, dat de religie oversteeg. Hoewel in het Bijbelse ‘Am Yisrael’ (= het volk van Israël), de notie van Joden als volk impliciet besloten ligt(!), werd het in de negentiende eeuw voor het eerst van de religie gescheiden. De Joden waren en bleven echter nog lang een volk zonder land, overal te gast en dus nergens thuis. Bovendien bleek de status van de Diaspora beslist geen veiligheidsgarantie. Mede als reactie op de uitbarstingen van antisemitisch geweld in Rusland, trokken de eerste Zionisten in de jaren tachtig van de negentiende eeuw naar Palestina.

Naast zijn ontkenning van het bestaan van het Joodse volk op etnische, genetische en historische gronden haalt Sand de archeologie er ook bij: “Inmiddels zijn archeologen tot de conclusie gekomen dat de Joodse exodus uit Egypte nooit is gebeurd”. Van een uittocht en gewelddadige verovering van het land zijn inderdaad geen archeologische sporen aangetroffen. Wel dat de oorsprong van Israël in Kanaän ligt. Volgens Bijbelse bronnen zou er in het oude Kanaän ooit een ernstige hongersnood zijn geweest. Hierdoor zagen bewoners zich genoodzaakt te vluchten naar Egypte om van daaruit later weer terug te keren naar Kanaän. Die – al dan niet fictieve – terugkeer wordt beschreven in het bekende Bijbelse verhaal over de Exodus of Uittocht uit Egypte. Het Exodusverhaal past echter wèl heel goed in de reeks van het narratief over het ontstaan van het Joodse volk, maakt daarom deel uit van hun cultuur en is zeker niet om te vergeten!

Encyclo.nl toont maar liefst 5 definities van het begrip ‘volk’ die vrijwel allemaal van toepassing zijn op de Joden. Hieruit alleen al kan worden geconcludeerd dat de visie van Sand op het Joodse volk zeer misleidend is. Bovendien is het Joodse zelf verstaan – als volk – beslist niet om zich daarmee boven de Arabische staatsburgers van Israël te verheffen. Wel om als echt volk te kunnen blijven voortbestaan.

Bye the way, tot slot nog een wrange opmerking van mij. Hoe zit het eigenlijk met de Arabische inwoners van Palestina? Als volgens Sand het Joodse volk fictief zou zijn, dan is het ‘Palestijnse volk’ dat al evenzeer.

Externe bron: http://www.zionism-israel.com/blog/archives/00000558.html