Een aardige analyse in de Volkskrant. Hoe een gedicht waarin niks nieuws staat en verder ook niet echt fraai, vernieuwend of taalkundig verrassend is, toch voor zoveel opschudding kan zorgen.
Op het eerste gezicht had je echter kunnen verwachten dat de tekst snel vergeten zou zijn. Hij blinkt niet uit in geloofwaardigheid, en ook een taboebreuk werd direct in alle kranten ontkend. De 84-jarige Nobelprijswinnaar is een 'oude man' genoemd, die nog één keer wil scoren, en met wie je eigenlijk 'medelijden' zou moeten hebben.
...Maar ondertussen gebeurde het toch: het debat waarvan men vastberaden besloot dat het geen debat was, werd er toch één. Eerst zetten columnisten en joodse organisaties in Duitsland het 'antisemitisme'-argument in. Grass werd tot 'prototype van de ontwikkelde antisemiet' bestempeld. Drie dagen later verklaarde de Israëlische minister van Binnenlandse Zaken schrijver tot ongewenst persoon op zijn grondgebied.
Natuurlijk gebeurde het toch. Wanneer een bekend persoon, een Duitser met een belast oorlogsverleden, Israel een bedreiging voor de wereldvrede noemt, het ervan beticht de geschiedenis te misbruiken en een massaslachting in iran te willen aanrichten, dan is dat nogal wat. Er staat niks nieuws in, maar het is van deze man in deze bewoordingen niet acceptabel en daarom is het fel bekritiseerd in de meeste Duitse media, hoewel er ook wel bijval was.
RP
-----------
'Nee hoor, Günter Grass, Duitsland kent geen taboes rond Israël'
Merlijn Schoonenboom − 10/04/12, 19:15
VK WEBLOG Het debat over het Israël-kritische gedicht van Günter Grass wás helemaal geen debat, constateerde men na verschijnen van het gedicht. Maar het werd het wel. En dat kan alleen in Duitsland, schrijft correspondent Merlijn Schoonenboom in zijn weblog.
Mag een Duitser de staat Israël bekritiseren? Sterker nog: is er een 'taboe' op Israël-kritiek? De vraag zong de afgelopen week volop door de Duitse media, na de toch nog onverwacht heftige reacties op het 'prozagedicht' van Günter Grass.
Grass, die zijn tekst woensdag in een aantal internationale kranten publiceerde, was de eerste die de vraag opwierp. In de tekst schreef hij dat hij als Duitser vast als 'antisemiet' beschuldigd zou worden, als hij het afkeurt dat Israël Iran met een preventieve aanval bedreigt.
Ook in de titel verwijst hij naar zijn vermeende 'taboebreuk'. 'Was gesagt werden muss' raakt immers aan 'Je moet toch mogen zeggen', de wrokkige leus die inmiddels ook in Duitsland aan vele borreltafels te horen is.
Op het eerste gezicht had je echter kunnen verwachten dat de tekst snel vergeten zou zijn. Hij blinkt niet uit in geloofwaardigheid, en ook een taboebreuk werd direct in alle kranten ontkend. De 84-jarige Nobelprijswinnaar is een 'oude man' genoemd, die nog één keer wil scoren, en met wie je eigenlijk 'medelijden' zou moeten hebben.
Positie
Sinds Grass in 2006 heeft toegegeven als 17-jarige lid te zijn geweest van de Waffen-SS, is zijn positie als 'morele instantie' nu eenmaal duidelijk gedaald. De functie van publiek intellectueel die met gewicht een thema aan de orde kan stellen, heeft hij verloren.
Maar ondertussen gebeurde het toch: het debat waarvan men vastberaden besloot dat het geen debat was, werd er toch één. Eerst zetten columnisten en joodse organisaties in Duitsland het 'antisemitisme'-argument in. Grass werd tot 'prototype van de ontwikkelde antisemiet' bestempeld. Drie dagen later verklaarde de Israëlische minister van Binnenlandse Zaken schrijver tot ongewenst persoon op zijn grondgebied.
Een beschermende reactie in Duitsland liet niet lang op zich wachten. Tijdens de traditionele vredesmarsen met Pasen, waar vooral vele ouderen uit de anti-atoombeweging meelopen, klonk er voor het eerst openlijk steun voor Grass. Op het Duitse journaal liet men demonstranten aan het woord die zeiden: 'Grass heeft gelijk. Alleen omdat we Duitsers zijn, mogen we niets zeggen over Israël'.
Twee kampen
In korte tijd waren er dus toch weer twee kampen ontstaan, waarbij het al lang niet meer over ging of de argumenten van Grass hout sneden of niet. Ondertussen hielden alle politici en kwaliteitskranten vol dat het verleden toch echt verwerkt was.
Zoiets kan alleen in Duitsland, en alleen bij Grass. Op zichzelf is Israël-kritiek anno 2012 namelijk geen taboebreuk, maar het wordt anders als het om een schrijver gaat die bij veel Duitsers zeer geliefd is, ondanks dat hij een voormalig lid van de Waffen-SS was.
Dan treden de oude mechanismen, 'de boze spoken uit het verleden', zoals Der Spiegel schreef, toch weer in werking. De kranten publiceerden daarom lange bijdrages over waarom Grass ongelijk heeft. Ook de politiek heeft zich gehaast met verklaringen. Alle partijen kozen hierbij dezelfde posities, waarbij ze beide kampen tevreden probeerden te stellen. Eerst heeft de politiek het gedicht unaniem veroordeeld, en daarna heeft men het inreisverbod van Israël bekritiseerd - zo mogelijk nog duidelijker.
Het tekent de gevoeligheid: alsof ze wel erg graag willen laten zien dat er in Duitsland anno 2012 heus geen taboes meer bestaan.
Merlijn Schoonenboom is correspondent in Berlijn voor de Volkskrant
Geen opmerkingen:
Een reactie posten