= NIMO* Blog =
[Een kortere versie hiervan verscheen gisteren op The Post Online]
Het was te verwachten, gezien de teneur de afgelopen weken op o.a. sociale media. Een ruime meerderheid van de 32% van de mensen die woensdag kwamen opdagen heeft tegen het associatieverdrag met Oekraïne gestemd, oftewel nog geen 20% van de kiesgerechtigden. De andere 80% was voor, of was tegen referenda, of wist niet wat te stemmen of was te druk met in zijn/haar ogen belangrijker zaken, of had geen zin om door de regen te fietsen.
Vanwege die 20% van een van de 28 lidstaten moeten nu de onderhandelingen worden herstart en de tekst aangepast zodat aan deze ‘democratische uitkomst’ recht wordt gedaan. Als je het aantal nee-stemmers uitsmeert over de totale bevolking in de EU is het idee dat hiervoor het verdrag opengebroken moet worden en er substantiële zaken in aangepast, en dat met een beroep op de democratie, nogal absurd. De regeringspartijen zien zich nochtans genoodzaakt met de negatieve uitslag aan de slag te gaan. Dat is ook wel logisch, want anders krijgen ze nog meer dan nu al het verwijt de wensen van de bevolking te negeren. Dit is slechts een van de problemen met dit referendum en het beroep op de democratie van de voorstanders.
Gehoord worden
Een ander, meer in het oog springend probleem is dat onduidelijk is waarom mensen tegen stemden. Enkele van de initiatiefnemers waren zo eerlijk om in een interview in de NRC te vertellen wat hun motivatie was voor het organiseren van dit referendum. Uit een interview in de NRC:
„Oekraïne kan ons natuurlijk niets schelen, dat moet u begrijpen”, zegt historicus Arjan van Dixhoorn, voorzitter van het burgercomité. De oprichters daarvan hebben maar één doel. De Europese Unie kapotmaken, of Nederland uit de EU drijven, een Nexit dus. „Een Nexit-referendum is tot nu toe niet mogelijk. Daarom grijpen wij alle mogelijkheden aan om de relatie tussen Nederland en de EU onder spanning te zetten”, legt Van Dixhoorn uit.
Velen grepen dit referendum aan om hun onvrede over de EU te ventileren, zoals Theodor Holman in het Parool bekende. Hij is nog steeds kwaad over hoe weinig het vorige referendum in 2005 uiteindelijk had uitgemaakt, en wil nu tenminste ‘gehoord worden’.
Zijn stem en de vele tegenstemmen zullen nu wel gehoord worden, maar hoe? Het meest logisch is dat men zal proberen iets in het Oekraïne verdrag aan te passen, maar als het hem en veel andere initiatiefnemers daar helemaal niet om gaat, wat winnen ze daar dan bij? Duidelijk is wel wie daarbij verliezen: Rutte en de regering zullen nu moeten gaan vragen om aanpassingen en daarbij Nederlands krediet verspelen.
Daarnaast is dit een morele steun voor de voorstanders van een Brexit. Daar zullen sommige EU sceptici wellicht blij mee zijn, maar ik vraag me af wie de gevolgen daarvan kan overzien. De vooral jonge Oekraïners die verandering willen en toenadering tot de EU zoeken, voelen zich in de kou gezet en het pro-Russische kamp voelt zich enorm gesterkt. De kans dat daardoor de spanningen in Oekraïne (waar driekwart van de bevolking achter het verdrag en toenadering tot de EU staat) toenemen is reëel.
Invloedssfeer
De Russische premier Medvedev twitterde al ‘zo denkt Europa dus over het Oekraïense politieke systeem’. Onzin uiteraard, maar het is een leuke opsteker voor Poetin en de zijnen. Volgens tegenstanders van het associatieverdrag beweerden voorstanders onterecht dat een stem tegen het verdrag een stem voor Poetin was, en dat zij helemaal geen warme gevoelens voor hem hebben. Dat mag zo zijn, feit is wel dat een paar belangrijke initiatiefnemers de zaak meer van zijn kant dan die van Oekraïne bekijken:
Wat jullie betreft worden de handelssancties tegen Rusland opgeheven, terwijl die zijn ingesteld na de annexatie van de Krim. Hebben jullie geen problemen met die annexatie?
Van Dixhoorn: „Dat was geen annexatie.”
De ‘groene mannetjes’, die in februari 2014 het Krim-parlement bezetten, waren toch Russen?
Van Dixhoorn: „De Krim is na een referendum aan Rusland toegevoegd.”
Dat referendum kwam er toch pas nadat die groene mannetjes de macht hadden gegrepen?
Van Houwelingen: „Ja, maar dat was pas na een coup in Oekraïne.”
Als er een probleem is in een land, hoeft het buurland toch niet binnen te vallen?
Van Dixhoorn: „Je weet toch wat de geschiedenis is van de Krim? Er is daar een coup geweest en Rusland heeft de Russische bevolking daar gesteund, zo kun je het ook zien. Wij zijn de oorzaak van die annexatie. Vanwege het associatieverdrag dat Oekraïne heeft verdeeld.”
Ook suggereert hij dat het verdrag de kans op oorlog met Rusland vergroot. Men ziet overigens geen verschil tussen Poetin en Juncker: het zijn allebei machtswellustelingen. Het verdrag moet er niet komen ‘omdat het goed is voor de EU en wij zijn tegen de EU’, wat het argument ondergraaft dat het verdrag slecht is voor EU landen omdat het corruptie en goedkope arbeidskrachten importeert en we miljoenen in een slecht lopende economie moeten steken. Men besluit met de hoop ‘dat de imperialistische Europese Unie in elkaar stuikt.’
In de brochure van het gezamenlijke referendum-initiatief GeenPeil staat bovendien expliciet dat Oekraïne tot de Russische invloedssfeer behoort. Iets waar een grote meerderheid in de Oekraïne iets anders over denkt. Volgens de EU moet Oekraïne vrij zijn om zelf zijn koers te varen en akkoorden te sluiten met wie dat wil. Belangrijke mensen uit het nee-kamp geven Poetin dus graag het voordeel van de twijfel en betwisten het recht van Oekraïne op een onafhankelijke koers. Dat vind ik eigenlijk behoorlijk schokkend. Als de kans op oorlog met Rusland echt levensgroot zou zijn, zou dat nog een argument kunnen zijn, maar hij heeft zich nooit in die zin uitgelaten (en van een beetje dreigen is hij niet vies). Wel heeft Rusland de afgelopen tijd actief campagne gevoerd tegen het verdrag en Oekraïne voor. NRC haalt nog een interessant argument aan waarom Poetin zo fel tegen is:
Een welvarend Oekraïne, met nauwe banden met de EU, zou ook in Rusland tot een roep om hervormingen en toenadering tot het Westen kunnen leiden. Mocht het associatieverdrag alsnog van tafel gaan dan zou dat Poetin zeker goed uitkomen. Het zou Oekraïne verzwakt en verweesd achterlaten, waardoor Rusland zich geen zorgen meer zou hoeven te maken om een uithangbord voor het Westen aan zijn grenzen.
Poetin kijkt intussen wellicht ook wat meewarig naar hoe de voorzitter van de EU worstelt met het resultaat van teveel democratie. Van zulke zaken heeft hij gelukkig geen last, en dat moet ook vooral zo blijven.
Echter volgens de EU moet Oekraïne vrij zijn om zelf zijn koers te varen en akkoorden te sluiten met wie dat wil, en dat lijkt mij ook het enige legitieme standpunt. Wanneer een land graag bij ons wil horen en heeft laten zien daarvoor veel over te hebben, moeten we dat ondersteunen. In de woorden van Sheila Sitalsing, woensdag in de Volkskrant: “Ze verkiezen de waarden van Europa boven die van Rusland; ‘onze manier van leven’, waar je de laatste tijd zoveel over hoort, oefent een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit. Dat is een groot compliment, aan ons.'”
Te cynisch
Wij lijken echter te cynisch geworden om dit compliment en deze wil om bij ons aan te sluiten, naar waarde te schatten. Politici doen zoveel beloftes die niet worden waargemaakt, zo zeiden verschillende nee-stemmers die in de Volkskrant werden geïnterviewd. En we willen er geen zooitje ongeregeld bij waar in het parlement wordt gevochten en de president miljoenen heeft weggesluisd naar een geheime bankrekening. Dat veel mensen daar deze praktijken juist willen aanpakken met behulp van zo’n verdrag en dus druk van de EU, daar gelooft men niet meer in.
Mij viel in discussies de afgelopen week op hoe weinig vertrouwen mensen meer hebben in goede bedoelingen, hoe weinig hoop op verandering en hoe bang men is zich weer met een of ander ver weg gelegen en niet erg verlicht land in te laten, en zich daardoor weer allerlei problemen op de hals te halen. Het is een cynisme dat al jaren dominant is, het cynisme dat de elite vooral profiteert en zaken voorkookt en het gewone volk mag braaf een keer in de vier jaar stemmen en moet zich verder koest houden. Het is een stem tegen de gevestigde politieke elite, ‘een beetje een proteststem’ zoals een nee-stemmer het verwoordde.
Ombuigen
Het is een naar binnen gekeerde houding, die je ook ziet tegenover de vluchtelingen. We zijn bang te verliezen, en bang dat anderen ons vooral dingen willen afpakken. Ik word zelf soms best triest van die houding, boos ook, maar anderzijds is het misschien wel te begrijpen dat, wanneer mensen met ongekende bezuinigingen en gemorrel aan decennialange zekerheden te maken hebben, er minder ruimte is voor mededogen en voor een open en positieve grondhouding.
In plaats van moeizame onderhandelingen over enkele aanpassingen in een verdrag waarvan het grootste gedeelte toch niet meer tegen is te houden, zou de regering er misschien beter aan doen de oorzaken van het cynisme te onderzoeken en daar eventueel het beleid op aan te passen. Hoe meer mensen bij de voedselbank lopen, hoe minder bereidheid vluchtelingen op te vangen. Hoe meer gefortuneerden hun geld veilig stellen via brievenbusconstructies op de Maagdeneilanden, hoe minder vertrouwen in wéér een handelsovereenkomst met een corrupt land.
Alleen wanneer het de politiek lukt, met ons samen, deze cynische houding om te buigen, wanneer we weer het gevoel hebben dat we het samen best aardig rooien in ons land, kan de open houding die Nederland zo lang kenmerkte en die ook zo in ons wordt gewaardeerd, weer de overhand krijgen.
Ratna Pelle
Geen opmerkingen:
Een reactie posten