Voorbij Obama’s tijdelijke mildheid

http://www.cidi.nl/voorbij-obamas-tijdelijke-mildheid/

DOOR ELISE FRIEDMANN / OP 04/03/2014 OM 13:18

Obama’s gesprek met premier Netanyahu verliep gisteren veel milder dan voorzien. Obama wilde Netanyahu de mantel uitvegen en harde druk uitoefenen op de Israelische regering om Kerry’s ‘framework’ voor vredesonderhandelingen te accepteren. Om de vernedering compleet te maken, kondigde Obama dit alles vast aan in een interview met Jeffrey Goldberg, dat de dag voor de ontmoeting werd gepubliceerd (klik hier om dat te lezen).

Uiterlijk 28 april wil de regering-Obama een resultaat zien van de onderhandelingsinspanningen van Kerry, of minimaal een geaccepteerd framework. Voor 17 maart staat ook gesprek gepland tussen Obama en Abbas, maar in het interview met Goldberg legde Obama de volle verantwoordelijkheid voor het slagen van de onderhandelingen op de schouders van Netanyahu.

Obama’s boodschap werd door veel commentatoren gezien als een bedekt dreigement: de VS zal maar ‘beperkt’ in staat zijn om de ‘internationale fallout’ tegen Israel te beperken als het geen vrede maakt met de Palestijnen, zei Obama. Kerry deed kort geleden ook een uitspraak in die trant. Nog voor het gesprek had Netanyahu al gezegd dat hij niet zou toegeven aan druk als het gaat om zaken die voor Israel van ‘levensbelang’ zijn.
Het geheel beloofde weinig goeds. Maar in de persconferentie ná het gesprek was Obama verbazend mild. Hij herhaalde dat de deadline nadert en dat er ‘moeilijke beslissingen genomen moesten worden’, maar hij prees Netanyahu’s serieuze inzet in de besprekingen.

Nu even niet

Obama is niet ineens van mening veranderd. Maar tussen dat harde interview en het milde gesprek vlamde de crisis op rond een eventueel ingrijpen van Rusland in de Oekraïne, en kwam Obama onder vuur wegens zijn terughoudende reactie. Obama had al problemen met zijn Congres omdat hij tot een verdrag wil komen met Iran – een onderwerp dat ook op de agenda stond met Netanyahu, die de goede wil van dat land diep wantrouwt en sancties wil. Netanyahu spreekt vandaag de 14.000 gedelegeerden op de conferentie van de pro-Israelorganisatie Aipac toe, ook over Iran. Obama niet. Er zou hem daar flinke confrontatie te wachten staan over Iran.
En omdat Israel toch een goede bondgenoot is van de VS in het Midden-Oosten, en omdat de slechte relatie met Rusland ook gevolgen heeft voor onderhandelingen in Syrië – waar Rusland een grote rol speelt -, was dit niet het moment voor een keihard gesprek met Netanyahu.

De deadline voorbij

Intussen blijft de deadline voor Kerry’s framework wel naderen, en de vooruitzichten voor het slagen van Kerry’s missie zijn slecht. De officiële lijn van de Israelische regering is dat op dit moment Abbas aan zet is: Israel wil van de PA erkenning als Joodse staat, en kort geleden nog zei Abbas’ onderhandelaar Erekat dat hij dit nooit zou doen.
Obama kan druk uitoefenen wat hij wil, maar gezien het verloop van eerdere vredesonderhandelingen valt er nauwelijks een resultaat te verwachten. Integendeel. De Palestijnen dreigen na het verlopen van Kerry’s deadline een beroep te gaan doen op internationale organisaties en het Internationaal gerechtshof, en in Israel gaan steeds meer stemmen op voor een eenzijdige terugtrekking van de Westbank achter zelf gekozen lijnen.

De taktiek van Abbas

‘Denk maar niet dat Abbas iets gaat tekenen’, kopte de Israelische professor in de Politicologie Shlomo Avineri onlangs boven een opiniestuk voor het kritische dagblad Ha’aretz.
Avineri verwijst naar de onderhandelingen met Olmert. Die was bereid tot nooit eerder voorgestelde concessies. Maar toen hij wilde dat Abbas een overeenkomst tekende op basis daarvan, gaf Abbas niet thuis. Het resultaat: de concessies die Olmert wilde doen waren bekend, terwijl Abbas zich nergens op had vastgelegd. Maar toen er weer sprake was van onderhandelingen, wilde Abbas wel de niet geaccepteerde concessies van Olmert als uitgangspunt nemen.
Dit is een taktiek, zegt Avineri: precies hetzelfde gebeurde in 1995 tussen Abbas en Yossi Beilin. Ook toen leidden de besprekingen tot vergaande Israelische concessies, ook toen wilden de Israelische onderhandelaars de zaak vastleggen op papier en tot een overeenkomst komen – en ook toen brak Abbas op dat moment de besprekingen af. Er kwam geen verdrag, alleen een document waarin Israelische concessies waren vastgelegd. In Camp David vroeg president Clinton, die genoeg kreeg van deze methode, Arafat om nu zelf met een voorstel te doen. Dat voorstel is er niet gekomen.

Realistische maatregelen

De Palestijnen, stelt Avineri, zijn alleen duidelijk over hun territoriale eisen – maar zij hebben nooit één voorstel of concessie aangeboden om voor Israel cruciale kwesties op te lossen, zoals het ‘recht op terugkeer’ of het erkennen van Israel als Joodse staat hebben.
Abbas is een prima gesprekspartner zolang de gesprekken de Israelische onderhandelaars verleiden tot het aanbieden van concessies, en het vastleggen daarvan. Maar zodra het zover is, vindt hij een voorwendsel om de onderhandelingen te staken. En bij volgende onderhandelingen wil hij steevast de concessies die Israel bereid was te doen voor vrede als uitgangspunt nemen, zonder dat daar van Palestijnse kant ooit iets tegenover wordt gesteld.
Als hetzelfde ditmaal weer gebeurt, schrijft Avineri, moet Israel zijn optimistische vertrouwen in besprekingen opgeven en zelf realistische oplossingen zoeken: interim- of deelakkoorden, eenzijdige maatregelen, een stop op meer nederzettingenbouw.
Israel moet accepteren dat ook zonder een vredesverdrag maatregelen kunnen worden genomen om de conflicten terug te brengen en de situatie drastisch te veranderen. Zo is het gegaan met Cyprus, Kosovo en Bosnië, zegt Avineri. Misschien is dit ook hier het enige dat op dit moment mogelijk is.

Avineri is geen eenling of rechtse hardliner en gaat evenmin kort door de bocht waar het vredesonderhandelingen betreft: hij is een gerespecteerd wetenschapper verbonden aan de Hebrew University in Jeruzalem en was onder meer gastdocent bij Ivy League universiteiten in de VS en instituten als het Carnegie Endowment for International Peace.

Lees hier het stuk van Avineri.
Foto: Obama verwelkomt President Peres in het Witte Huis, mei 2009. Official White House foto: Pete Souza.