De laatste weken is er opeens veel aandacht voor de religieuze spanningen in Israel, en lijkt een bom die al langer lag te smeulen tot uitbarsting gekomen. Het begon met een keurig gekleed achtjarig meisje wiens verhaal dat zij op straat werd bespuugd door ultra orthodoxen velen in Israel schokte. In de reportage die een Israelische televisieploeg maakte laat zo'n Jood weten het volkomen terecht te vinden dat dit gebeurt, omdat iedereen zich aan de wetten van de Torah moet houden. Ook voorspelt hij dat Israel een theocratie zal worden waar deze wetten voor iedereen zullen gelden.
Hierop volgde een demonstratie van tienduizenden tegen de zogenaamde 'religieuze dwang' en een actie tegen de gescheiden buslijnen en daarop volgde een demonstratie van enkele duizenden (of misschien zelfs minder) haredim die zichzelf met de Joden in de 2e Wereldoorlog vergeleken en daarom gele Jodensterren hadden opgespeld. Ze zouden net zozeer vervolgd worden als de Joden toentertijd. Dit werd uiteraard alom veroordeeld als smakeloos en grievend, en ook binnen de haredische gemeenschap zijn er velen die protesteren tegen de religieuze intolerantie.
Het blijft (voor mij althans) vooralsnog onduidelijk hoe groot de groep haredim is die er zo over denkt als de agressieve man in het filmpje van de Israelische TV en de demonstranten met Jodensterren, maar duidelijk is wel dat het niet om een klein groepje extremisten gaat. Overal duiken voorbeelden op. Van de posters in Jeruzalem van vrouwen die zo systematisch worden vernield dat de meeste bedrijven zijn gestopt met het afbeelden van vrouwen in reclames in de publieke ruimte, tot de vele buslijnen (niet alleen van en naar haredi wijken) waar vrouwen worden lastig gevallen als ze niet achterin gaan zitten, tot verhalen van mensen die netjes gekleed in haredi wijken door snotjongens werden belaagd, en christenen in de oude stad van Jeruzalem die al jaren last hebben van spugende ultra orthodoxen. Het gaat hier vaak om praktijken die al jarenlang gaande zijn, en blijkbaar min of meer werden gedoogd en geduld door de machthebbers en de leiders van de lokale haredim gemeenschap. Ik word er eerlijk gezegd behoorlijk onpasselijk van en vind eigenlijk dat de seculieren zich zeer tolerant en terughoudend opstellen tegenover mensen die veelal op hun kosten leven en studeren, door hun kinderen worden beschermd maar zelf geen goed woord over hebben voor iedereen die niet net zo rigide is in het geloof als zij. Of, zoals een ultra orthodoxe rabbijn het zelf zegt in de Haaretz:
I don't believe anyone has to pay for my beliefs. It's not ethical that the secular public finances yeshiva students and the high birth rate among the ultra-Orthodox. There is nothing more infuriating to secular Israelis than to be spit in the face after they've given the ultra-Orthodox a generous sum of money. The ultra-Orthodox oppose the values of a secular society – Zionism, creativity, army conscription, sexual equality and more. However, they have no qualms about demanding and receiving money from this society, thereby intensifying public animosity toward them.
Let's be honest with ourselves. There is no reason the secular public should finance those who show contempt for its values. The solution I propose will benefit religion more than the state. I don't want to be part of a society that uses coercion. I don't want to be part of a society in which there is incitement to racism, and I don't want to be part of an ungrateful religious society.…. The time has come to say "enough": enough to the religious parties; enough to their disgraceful self-centered preoccupation with budgets, as they ignore the rest of the country and the world; enough to the moral and aesthetic corruption of religion; enough to forcing laws down the throat of a public that does not believe in them.
To paraphrase Martin Luther King Jr., I, too, have a dream: I have a dream that politics will be separated from religion; I have a dream that a secular child will study the Jewish sources out of love and not out of fear of the results reflected in the display window of the religious establishment; I have a dream of belonging to a moderate Haredi religious society with broad horizons, whose slogan is "Live and let live."
Hij is gelukkig niet de enige haredi die zich uitspreekt, en dat biedt hoop. Maar de haredim zullen hun privileges niet zonder slag of stoot opgeven, en de streng religieuze partijen hebben onevenredig veel invloed in de Israelische politiek, omdat ze bij bijna iedere regeringsvorming nodig blijken te zijn.
De haredim waren aanvankelijk fel gekant tegen de stichting van Israel, en zeker het Israel dat de seculiere zionisten voor ogen hadden. Er is toen, kort samengevat, een deal gesloten waarbij zij op een paar gebieden wel hun zin kregen zoals zaken rondom huwelijk en begrafenissen, en ook konden zij hun leven van full time studie voort zetten met steun van de staat. Vandaar dat je voor een burgerlijk huwelijk naar Cyprus moet en dat het orthodoxe Jodendom de enige officieel erkende variant is en alleen niet-Joden die bij een orthodoxe rabbijn zijn 'uitgekomen' als Jood worden erkend door de staat. Het zijn dit soort zaken die antizionisten vaak aangrijpen om erop te wijzen hoe religieus Israel is en dus haar aanspraak een moderne democratie te zijn niet waarmaakt. Waarna er in een moeite door op wordt gewezen dat zionisme en democratie niet samengaan, omdat het zionisme uit gaat van de superioriteit en uitverkorenheid van het Joodse volk. Het is een omkering van zaken, want juist de ultra orthodoxen waren (en zijn dat voor een groot deel nog steeds) antizionistisch. Sommigen spreken zich geregeld tegen Israel uit en ook op de demonstratie in Jeruzalem waar zij zich in kampkleding hulden waren borden te zien waar zionisme met racisme wordt gelijkgesteld. En juist zij drukken een religieus stempel op Israel en tornen aan haar democratische uitgangspunten zoals de gelijkheid tussen de seksen en de scheiding van religie en staat.
Ook zaken als dat er op sabbath geen openbaar vervoer rijdt en er met Pesach geen gewoon brood in de winkels ligt doen mij wat vreemd aan voor een modern en seculier land. Voor Joden, ook de meerderheid die zich seculier noemt, hoort religie echter meer bij het dagelijks leven dan voor ons. Het is voor hen vaak een onderdeel en bron van hun identiteit en geschiedenis. Mede door de religie en de vele aparte gebruiken zijn de Joden in de diaspora altijd herkenbaar gebleven en niet weg geassimileerd. En misschien wel daarom is er in Israel behoorlijk veel begrip voor de ultra orthodoxen en hun wensen.
De zionisten braken met de Joodse traditie en waren met hun revolutionaire ideeën een bedreiging voor het Joodse establishment. Door de geschiedenis en het extreme antisemitisme kregen zij toch veel aanhang, aanvankelijk vooral uit Oost Europa waar de Joden er slechter aan toe waren, maar vanwege de nazi's ook uit West Europa. De ultra orthodoxe Joden in Jeruzalem keken met scepsis naar de zionisten en stonden er passief naar te kijken toen die in 1948 voor het behoud van de oude stad vochten. Deze passieve houding en het gebrek aan steun voor de strijders van de Haganah heeft zeker bijgedragen aan het verlies van de oude stad. Jordanië heeft de Joodse wijk grotendeels verwoest, inclusief de synagoges, en stenen uit de begraafplaats op de Olijfberg zijn gebruikt om wegen te plaveien.
Ondanks alle privileges van de haredim keren zij zich geregeld tegen de staat, en sommigen roepen openlijk om de stichting van een Joodse theocratie in plaats van het grotendeels seculiere Israel. Door hun agressieve houding tegenover seculiere Israeli's en het stempel dat zij op de staat drukken spelen zij de antizionisten in de kaart en dragen bij aan hun campagne tegen Israel. Wat sommigen niet beseffen is dat juist zij, als zeer herkenbare Joden, het zonder Israel zwaar te verduren zullen krijgen en hun levensstijl buiten Israel nauwelijks mogelijk is. Het is voor het voortbestaan van Israel (en daarmee ook hun eigen toekomst) van groot belang dat de privileges van de ultra orthodoxen worden afgebouwd waaronder de hoge subsidies op het krijgen van veel kinderen, en er een realistischer verdeling komt van lusten en lasten.
Ratna Pelle
Geen opmerkingen:
Een reactie posten