De nieuwswetten voor Parijs en Beiroet

http://www.israel-palestina.info/actueel/2015/11/19/de-nieuwswetten-voor-parijs-en-beiroet/

= IMO Blog =

Vanaf afgelopen vrijdagavond 10 uur tot en met dinsdag ging het nieuws bijna onafgebroken over de aanslagen in Frankrijk, de implicaties, IS, en radikalisering. Met name in het weekend leek het alsof de rest van de wereld niet bestond. Extra uitzendingen, extra lange uitzendingen, een extra uitzending van Pauw op zaterdag, life verslagen, de speech van Hollande life uitgezonden, etc. Enerzijds zeer begrijpelijk. Velen waren en zijn in shock. Van de zomer liep je nog door Parijs, zat je op het terras, ging je misschien wel naar het theater, of je hebt er familie of vrienden wonen, en nu lijkt het veranderd in een hel. Wat voorbehouden leek aan landen ver weg, zoals Irak, Syrië en Afghanistan, waar bommen en geweld bij het dagelijks leven zijn gaan horen, vindt nu plaats in het hart van Europa, in een grote en populaire hoofdstad. En dus wordt er massaal medeleven betuigd, veranderden mensen hun Facebook foto in een Franse vlag, werden belangrijke gebouwen in de kleuren van de Franse vlag verlicht, werd bij het begin van voetbalwedstrijden de Marseillaise gespeeld en werd er op maandag om 12 uur in een aantal landen 1 minuut stilte gehouden.

Dergelijk massaal rouwvertoon roept ook kritiek op. Op Facebook verschenen verklaringen van mensen waarom zij geen Franse vlag over hun profielfoto hadden gedrapeerd (‘ik wil alle geweldslachtoffers herdenken’) en men beklaagt zich over het gebrek aan aandacht voor andere ‘vergeten’ aanslagen zoals in Beiroet vorige week donderdag (48 doden) of in Kenia een half jaar eerder (meer dan 200 doden). Toen veranderde niemand zijn Facebookfoto, werd er geen minuut stilte gehouden en was het een kort item in een nieuwsbulletin waarin ook ruimte was voor de bekende trivialiteiten waar de NOS tegenwoordig zo dol op is. Ook had Facebook bij eerdere aanslagen geen speciale app waarop je kon aangeven veilig te zijn zoals nu in Parijs.

Ik ben het eens met de kritiek dat die andere aanslagen zo weinig aandacht krijgen (er was er van de week nog een, in Nigeria, met tientallen doden maar geen item in het NOS journaal waard, want Nigeria is een vaag en ver weg land waar bijna niemand verder enige feeling mee heeft). Tegelijkertijd schrok ik van de felle kritiek op mensen die meer geschokt zijn over wat in Parijs gebeurde dan aanslagen in Libanon of Afghanistan, en die zich storen aan al die Franse nationale symbolen bij de herdenkingen. Tja.

De aanslag wordt terecht door velen ervaren als een aanval op Frankrijk en ook op Europa, op waar Europa voor staat en wat het uitdraagt. Zoals de aanslag op Charlie Hebdo een aanval was op de vrijheid van meningsuiting, op satire, op het vrije woord, zo zijn deze aanslagen een aanval op het vrije leven, uitgaan en plezier maken, en op een belangrijk cultuurcentrum van Europa. Daarbij hebben mensen sowieso het recht om zelf te bepalen waarover ze hoe willen rouwen. Het mag hypocriet zijn, maar het is ook heel erg logisch dat we zeer uitgebreid hebben gerouwd om de slachtoffers van de MH17 terwijl de meer dan 200 Russische slachtoffers die een paar weken geleden in de Sinaï neerstortten, ons nauwelijks wat deden. We kunnen nou eenmaal niet voor iedereen overal op de wereld dezelfde empathie opbrengen. Opvallend is overigens dat de mensen die op Facebook klaagden over het gebrek aan aandacht voor die andere aanslagen er zelf vaak aanvankelijk ook geen aandacht aan besteedden.

De kritiek is ook doorgedrongen tot de media, met artikelen in verschillende kranten en op de website van de NOS. En in Pauw van dinsdag mocht Sander van Hoorn aanschuiven om het over Libanon te hebben. Daar weigerde men namelijk afgelopen maandag de internationale minuut stilte in acht te nemen, omdat er zo weinig aandacht en medeleven was na de dubbele aanslag daar vorige week donderdag. Ik heb het even na gekeken, en in het NOS Journaal van vrijdag was het een itempje van circa anderhalve minuut, dat was ingebed in een groter verhaal over IS en hun verliezen in Syrië, donderdag was het in het Achtuurjournaal een berichtje van circa een halve minuut. Ruim 7 minuten waren ingeruimd voor het lek van de commissie Stiekem, vervolgens ging het over een rechtszaak, de vluchtelingen, IS en nog een binnenlands onderwerp.

Een redelijk zwaar journaal dus voor NOS begrippen. Daarvoor was er vrijdag dan ruimte voor 14 orang -oetans die in Thailand werden gered en het feit dat taxfree winkelen op luchthavens volgens de Consumentenbond vaak minder voordeel oplevert dan we denken (met, jawel het bekende straatinterview). Ook ging het nog 2 minuten over de verbouwing van de ijsbaan in Heerenveen. Allemaal nieuws dat men blijkbaar belangrijker vond dan wat meer details over de aanslag in Libanon, de ontreddering, de achtergronden, verklaringen van verschillende leiders van het land, ooggetuigenverslagen en al die andere zaken die wat betreft de aanslag in Frankrijk eindeloos werden herhaald. De boze Libanezen hadden dus wel een punt. Stilte houden voor Frankrijk terwijl ze hun eigen doden nog aan het begraven zijn lijkt ietwat cynisch. De NOS en de NRC wijdden beide een artikel aan de kwestie. De NOS schrijft:

Hoofdredacteur Marcel Gelauff heeft alle begrip voor de reacties die dat heeft losgemaakt. Gevraagd naar een verklaring voor de nieuwskeuze, zegt hij: “Zowel de geografische als de gevoelsmatige nabijheid van Parijs maakt dat de aanslagen in Parijs dichter bij ons publiek staan dan die in Beiroet. Het betreft onze wereld, onze cultuur. Dat maakt het journalistiek gezien veel relevanter. Kijk maar naar alle maatschappelijke en politieke reacties, naar wat het oproept in Nederland. Daar doen we uiteraard verslag van. Daarom volgt de NOS de ontwikkelingen in Parijs nauwgezetter dan die in Beiroet.”

Men citeert vervolgens een Libanese blogger:

Het gaat niet alleen om het aantal berichten, maar ook om de manier waarop verslag wordt gedaan, schrijft Battah. Er worden bij Parijs andere woorden gebruikt dan bij Beiroet. Bij Beiroet wordt niet sec gesproken over gewonde en dode burgers, maar worden meteen politieke labels gebruikt.

Er was veel kritiek op het feit dat de wijk waar de aanslag plaatsvond een ‘Hezbollah wijk’ werd genoemd, zo suggererend dat het niet om gewone burgers zou gaan, terwijl er juist alleen maar burgerslachtoffers vielen. Iets dergelijks valt me vaak op bij Israel: er wordt altijd uitdrukkelijk bij vermeld wanneer de slachtoffers kolonisten zijn, alsof dat verschil maakt en het dan minder erg is. Ook wanneer het om orthodoxe Joden gaat of wanneer de aanslag buiten Israel zelf plaatsvond is dat relevant voor de media. De suggestie is steeds dat het dan ook deels hun eigen schuld is, en de aanslag tegen de achtergrond van de bezetting en onderdrukking van de Palestijnen moet worden bezien. Zoals gezegd was dinsdagavond Sander van Hoorn in Pauw om daar nogmaals in te gaan op de vraag waarom er zo weinig aandacht was voor de aanslag in Beiroet. Goed dat dit aan de orde kwam, maar kan Pauw de volgende keer Van Hoorn uitnodigen op de dag dat zo’n aanslag plaatsvindt en niet achteraf meehuilen met de wolven?

De geringe aandacht voor de aanslag in Libanon is opvallend, aldus Van Hoorn, omdat Libanon een verwesterd land is met bijvoorbeeld sterke banden met Frankrijk. Beiroet geldt als moderne en mondaine stad en het was de grootste aanslag sinds het einde van de burgeroorlog in 1990. Wat anders dus dan Irak of Afghanistan waar er om de haverklap bommen afgaan, en dat daarom nauwelijks nog als nieuws wordt gezien. Overigens had nota bene de website van het CIDI afgelopen vrijdag een bericht over die aanslag.

Verschil in aandacht en betrokkenheid bij rampen en geweld ver weg en dichtbij is logisch, de NOS (en andere media) gaat echter wel erg ver. Over een groot en belangrijk nieuwsfeit gaat men vaak zo lang door en zo in detail dat ik op een gegeven moment de tv uitzet, hoe vreselijk ik de ramp met de MH17, tsunami, aardbevingen in Turkije, Iran of elders en grote aanslagen in Westerse landen ook vind. Idem voor groot politiek nieuws, de dood van bekende mensen, grote evenementen en sport. Dagen en soms weken gaat het nauwelijks over wat anders. Andere nieuwsprogramma’s volgen vaak de keuze van de NOS (of omgekeerd) en duiken op dezelfde grote onderwerpen. De talkshows vechten vervolgens om dezelfde gasten om ’s avonds hetzelfde ‘gesprek van de dag’ te voeren. Buitenlands nieuws wordt over het algemeen beperkt tot enkele grotere onderwerpen of korte nietszeggende berichten omdat geen enkele kontekst en duiding wordt gegeven. Afrika lijkt nauwelijks te bestaan. De consument wil dichterbij en meer emo tv, zodat men zich makkelijker met zaken kan identificeren, en dus krijgen de kijkers van wat vroeger serieuze journaals waren allemaal een variant van Hart van Nederland of Vijf in het Land, overgoten met wat jeugdjournaal. De kijker zou eens kunnen besluiten naar de concurrent te zappen omdat het daar luchtiger, smeuïger en ‘toegankelijker’ wordt gebracht.

De ‘harde nieuwswetten’ waar Sander van Hoorn in Pauw naar verwees worden wel erg extreem toegepast. Moet het journaal niet juist, in tegenstelling tot amusement en infotainment, het echte nieuws brengen en duiden, ook als dat ver weg plaats vindt? Moet je er niet van op aan kunnen dat het belangrijkste nieuws voor je wordt samengevat in 20-30 minuten, zo objectief mogelijk? De NOS heeft die ambitie lang geleden los gelaten. Het begon misschien wel met het straatinterview, het meest oninformatieve en saaie genre dat je kunt bedenken. ‘Hoe vind u het dat u hier op Utrecht CS bent gestrand en er geen treinen meer rijden?’; ‘Mist u Zwarte Piet bij de intocht, of vind u de Regenboogpieten ook prima?’; ‘Hoe bevalt de camping in de stromende regen?’; ‘Lekker hè, een ijsje op een terras?’ Het straatinterview is vele malen makkelijker te maken dan een deskundige te vinden die in 2 minuten op vlotte toon de kern van een zaak weet te duiden, zeker als die zaak een land ver weg betreft. Maar dat is wel een taak van de publieke omroep, en daar krijgt zij ook geld voor.

Ratna Pelle