Door ds. G. Hette Abma
Wist u dat er in de legendarische verhalen rond het verhaal van de geboorte van Jezus vaak een anti-Joods draadje geweven zit?
Dat begin je te zien als je je afvraagt hoe kunstenaars op het idee gekomen zijn om vlak boven het kind Jezus de koppen van een os en een ezel te schilderen.
De evangelisten vertellen geen van allen dat deze dieren de eerste getuigen zijn geweest van de geboorte van de Redder van de wereld. Ze zeggen niet eens dat Jezus in een stal ter wereld is gekomen. Wel meldt Lucas dat Maria haar eerstgeboren Zoon in doeken wond en neerlegde in de kribbe, of zoals de Nieuwe Bijbelvertaling weergeeft: in een voederbak.
Os en ezel
Al heel snel is er in de kerk een verbinding gezocht via die kribbe of voederbak met de profetie van Jesaja 1:3: "Een os kent zijn eigenaar en een ezel de krib van zijn meester, maar Israël heeft geen kennis, Mijn volk verstaat niet."
In het pseudo-Matteüsevangelie (uit de vijfde eeuw) kunnen we lezen: Nadat Maria haar Zoon in de kribbe legde, hebben een os en een ezel het Kind aanbeden. Dan volgt het citaat uit Jesaja. Die scherpe woorden zijn op dat moment bewaarheid: mijn volk heeft er geen besef van.
Origenes
Voor zover ik heb kunnen nagaan was Origenes (185-254) de eerste die bij de kribbe van Jezus dacht aan de profetie van Jesaja. Bij hem is er al sprake van een duidelijk anti-Joodse polemiek. Een os en een ezel kennen hun meester, maar Israël begrijpt niet waar het omgaat.
Wie heeft het ooit zo kras meegemaakt? Die domme beesten beseffen nog aan wie ze toebehoren. Hoe verblind zijn dan de Joden! Ze hebben geen oog voor het karakteristieke werk van God. Ze zien niet dat Jezus de beloofde Messias is.
Beeldenstorm
Verwacht van mij nu geen aansporing om onverhoeds de os en ezel in een romantische kerststal een kopje kleiner te maken, of een oud schilderij te beschadigen. Voordat we het weten begint er een nieuwe Beeldenstorm.
Het lijkt me beter zoveel mogelijk mensen erop te attenderen hoe diep het anti-Joodse sentiment er eigenlijk in zit. Laten we geïnteresseerde kinderen vertellen waarom ze vroeger die beesten erbij gehaald hebben: zij aanbidden het Kind in tegenstelling tot de Joden!
Catechese
Als ze dan met grote ogen kijken naar die os en ezel, kunnen we een uitgebreide catechese geven: kijk maar eens goed, dat zijn wij dus: schorriemorrie. Met dit woord zijn we gewend het uitschot van de maatschappij te benoemen. Het is een verbastering van 'de os en de ezel' in het Hebreeuws: schoor-we-chamoor. Zo'n ontdekking kan prima helpen als therapie tegen kerkelijke hoogmoed!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten