Hella Hartman in NCRV's Het Gesprek: "We helpen de Arabieren omhoog"
- Door Tjalling. -
Bijna 30 jaar geleden ging de Nederlandse kunstenares Hella Hartman vol idealen naar Israël. Intussen woont ze in Ariel. Frénk van der Linden, specialist in het interviewen, ging aan de vooravond van het bezoek van minister Timmermans aan het Midden Oosten bij Hella op bezoek en had een gesprek met haar, dat op 28 mei in het reportage- en opinieprogramma 'Altijd Wat' van de NCRV werd uitgezonden.
Tijdens dit gesprek werd er openhartig met elkaar van gedachten gewisseld. Toch was men het over en weer bijna nooit met elkaar eens. De achtergronden lagen daarvoor te ver uit elkaar, wat duidelijk bleek uit de vooringenomen manier van vragen. Het standpunt van de interviewer was, dat Ariel bezet gebied is waar niet gebouwd mag worden, en hij wilde weten wat een kunstenares ertoe had gebracht zich in zulk een omstreden plaats te vestigen.
Frénk van der Linden introduceerde de reportage met letterlijk te zeggen: "Jeruzalem, Israël". Opvallend vond ik dat daar niets aan werd toegevoegd. Hierdoor werd mijn motivatie om verder te blijven kijken geprikkeld, want hieruit bleek geen afwijzende houding ten opzichte van Israël. Nog tijdens de introductie vroeg Frénk zich af of het komende bezoek van Frans Timmermans wel nut had na wat zich in de afgelopen decennia allemaal had afgespeeld. Om te weten te komen hoe het daar nu precies zat, zou Timmermans maar het beste een gesprek kunnen voeren met Hella Hartman in Ariel. Daaraan voegde Frénk de opmerking toe, dat Hella zelf ook het probleem belichaamt van wat zich hier afspeelt, en vroeg hij zich af of Hella nu zelf bezetter is geworden. Vanuit die invalshoek werd het gesprek tussen Frénk en Hella dan ook gevoerd.
Het bleek een interview tussen een kritische journalist en een bevlogen bewoonster van Ariel, die ooit linkse politieke idealen had en een scherpe tong. Op verzoek van Frénk had Hella het briefje bij zich wat haar vader onderweg naar het Oosten uit de trein had gegooid. Haar vader is helaas niet teruggekomen. Frénk wilde weten of Hella's voornemen zich in Israël te vestigen gerelateerd was aan haar familiegeschiedenis. Hella bevestigde dat en voegde daaraan toe dat zij als Joodse mensen allen het gevoel hadden dat Israël de enige plek op de wereld was waar alle Joden, die wilden komen, niet alleen welkom, maar ook veilig waren en eindelijk na 3000 jaren dáár zouden blijven. Vanaf dat moment in het gesprek kwamen er twee werelden tegenover elkaar te staan: de vanuit een veilige afstand gevormde redelijk klinkende mening van Frénk tegenover die van Hella, die vanuit een harde realiteit gevormd is. Vanuit de ervaring dat de toenmalige bezetter (Nazi-Duitsland Tj.) het Joodse volk wilde uitroeien kon Hella zichzelf niet als bezetter zien omdat de Joden de Arabieren beslist niet willen uitroeien. Integendeel, Joden willen volgens haar de Arabieren juist omhoog helpen door met hen samen te werken.
Het is niet de bedoeling om het hele vraaggesprek in detail weer te geven, maar één saillant detail wil ik toch nog noemen. Bijna aan het eind van de reportage zegt Hella "Niet alleen door te bouwen, je moet je niet zo op één ding…". Ze werd onderbroken maar het was overduidelijk dat Hella vond dat Frénk de focus teveel op het bouwen in omstreden gebied legde.
Frénk stelde zijn vragen weliswaar vanuit een gematigde maar toch ook iets vooringenomen visie, namelijk dat het bouwen in omstreden gebied de Palestijnen woedend maakt, waardoor het probleem alleen maar erger wordt. Hij ging daarbij wel met belangstelling in op wat Hella antwoordde. Heel belangrijk in dit gesprek was het verschil in opvatting en benadering van het begrip veiligheid. Voor Hella heeft dat een heel andere betekenis dan Frénk. Die kloof valt ook bijna niet te overbruggen, maar het verschil had wel iets beter toegelicht kunnen worden. Joden werden tijdens de Tweede Wereldoorlog uitgeroeid en de omgeving van Israël staat nog steeds heel vijandig tegenover de Joodse staat. Het is niet meer dan logisch dat veiligheid hen voor alles gaat. Heel veel niet-Joodse mensen kunnen zich dit niet goed indenken omdat zijzelf nooit zijn bedreigd met vernietiging. Zij relativeren de noodzaak van veiligheid te gemakkelijk op een manier die Joden zich niet kunnen veroorloven. Bovendien mag bij het gebruiken van de term bezetter nooit voorbijgegaan worden aan wat onder verantwoordelijkheid van de Nazi's is gebeurd.
Aan de andere kant, Hella begrijpt op haar beurt de zorgen die Frénk zich om haar en haar woonplaats maakt ook beslist niet. Ze wuift die te gemakkelijk weg of ontkent alles wat Frénk suggereert om te komen tot een oplossing voor de toekomst. Zij ziet die oplossing overigens wel, namelijk door heel veel geduld te hebben en alles op een heel zacht pitje te zetten komt het volgens haar op den duur wel goed. De vraag die hierbij rijst is dan wel wat Hella hiermee precies bedoelt. Stapje voor stapje verder bouwen en nieuwe nederzettingen stichten? Daarmee zou er misschien meer veiligheid voor Israël komen, maar het Palestijnse probleem wordt daarmee zeker niet opgelost. En uiteindelijk kan dat ook weer ten koste gaan van Israëls veiligheid.
Het was waarschijnlijk niet de bedoeling van het gesprek om te komen tot een oplossing, wel een openhartig luisteren naar elkaar. Dat is er ook van gekomen, waardoor het gesprek tot z'n recht kwam. Wel miste ik bij dit alles een soort van begeleidend of oriënterend 'commentaar'. Het Midden-Oosten conflict is heel gecompliceerd en zeker niet makkelijk op te lossen. Daarom was het beter geweest om in zo'n commentaar aan te geven dat werkelijke oplossingen alleen dan mogelijk zijn wanneer de Arabieren duidelijk verklaren dat zij het bestaan van een Joodse staat accepteren en afzien van hun onmogelijke voorwaarde dat alle Palestijnse vluchtelingen terug zouden moeten keren naar Israël.
Als de Arabische landen, inclusief het beoogde Palestina, werkelijk met die voorwaarden akkoord zullen gaan, dan kan een constructieve vredesoplossing mogelijk zijn die tegelijk ook de mogelijkheid tot samenwerking met zich mee kan brengen. Israël zou dan moeten afzien van verdere bouwplannen op de Westbank, en delen van de Westbank die om veiligheidsreden niet kunnen worden afgestaan, uitruilen tegen andere gebieden die nu nog Israël zijn. Bovendien had ook genoemd moeten worden dat Ariel, zoals is vastgesteld in de Oslo-akkoorden, in de C- gebieden ligt en daarom onder Israëlische militaire en civiele verantwoordelijkheid valt. Ook is in die akkoorden vastgelegd dat de toekomst van Ariel afhankelijk is van de toekomstige bilaterale verdragen tussen de Palestijnse Autoriteit en Israël. In het gesprek zei Frénk namelijk tegen Hella ella dat in geval van een twee statenoplossing de Joodse inwoners dan Ariel zouden moeten verlaten. Die opmerking was dus te voorbarig, al is de ligging van Ariel zo diep in de Westbank zeker problematisch.
Bronnen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten