Hoe koosjer is slachten? (IMO Blog)

 

Hoe koosjer is slachten?

IMO Blog, 20 april 2011

http://www.zionism-israel.com/blog/archives/00000546.html

Alweer bijna 25 jaar geleden besloot ik geen vlees meer te eten. Mijn motivatie was dat het eten van dieren niet de stress en het lijden, dat gepaard gaat met het in grote aantallen industrieel houden en doden van dieren, rechtvaardigt. Er waren immers genoeg lekkere en volwaardige alternatieven, ook al voordat de schappen van Albert Heijn vol lagen met 20 soorten groenteburgers, quorn en tofu, en je voor deze zaken nog naar de natuurvoedingswinkel moest. Ik vond (en vind) het een belangrijk verschil of een dier uit de bio-industrie komt of vrij heeft rondgelopen, maar ook dan heeft een dier stress als het wordt geslacht. Daarnaast is er het argument dat voor de productie van vlees veel meer grondstoffen nodig zijn dan voor die van plantaardige eiwitten, en daarbij maakt het niet uit of het dier vrij heeft kunnen rondlopen of niet. Van verdoofde en onverdoofde slacht had ik toen nog niet gehoord, en het zou voor mij ook weinig verschil hebben gemaakt, gezien de vele misstanden in de bio-industrie.

Als vegetariër (en als niet-gelovige) volg ik de discussie over de onverdoofde rituele slacht echter met interesse. Ik ben in een nogal felle discussie met sommige Joden beland, en ben ook geschrokken van de vele felle reacties van (religieuze) Joden op internet en de vergaande vergelijkingen die sommigen maken. Vandaar dit stuk waarin ik zal proberen om een afgewogen visie te geven.

Ik juich iedere maatregel die dierenleed wil bestrijden toe. Ik heb daarbij wel de indruk dat de bio-industrie een groter probleem is en ik kan me het gevoel dat selectief te werk wordt gegaan wel voorstellen. Wel de rituele slacht verbieden, en de vele misstanden in de bio-industrie (waar in ca. 10% van de gevallen het verdoven mislukt en het dier nog bij bewustzijn is) ongemoeid laten, lijkt niet erg consequent. Ik vertrouw er echter op dat de Partij voor de Dieren, die het wetsvoorstel indiende en hier naar eigen zeggen sinds 2008 aan gewerkt heeft, ook de bio-industrie kritisch volgt en ook strengere regelgeving en betere handhaving van de bestaande regels aldaar bepleit. Ik zou niet weten wat zij voor een belang zou hebben bij het specifiek aanpakken van de rituele slacht. Ook Wakker Dier, dat consequent strijdt tegen de bio-industrie, is tegen het onverdoofd slachten. Het lijkt mij dus goed mogelijk het verbod te steunen zonder dat dat is ingegeven door anti-Joodse of anti-islamitische sentimenten of een uiting is van gemakzucht en symboolpolitiek. Het idee dat niet dierenliefde maar het willen treiteren van Joden aan het voorstel (en de steun ervoor) ten grondslag ligt, vind ik gemakkelijk en ook getuigen van slachtoffergedrag.
Ik bespreek hieronder een aantal argumenten tegen het verbod en ga ook op die laatste beschuldiging verder in.

Argumenten voor koosjer slachten
Er worden verschillende argumenten aangehaald tegen het verbod op de rituele slacht, die elkaar deels tegenspreken.
* Het is niet dieronvriendelijk en het dier lijdt geen pijn.
* Het is misschien wel dieronvriendelijk, maar in de gangbare slacht gaat ook vaak genoeg wat mis dus daarom mogen wij het ook (met andere woorden, als de misstanden in de gangbare slacht worden aangepakt, dan zou men er geen problemen mee hebben als de rituele slacht wordt verboden?).
* Het is misschien wel dieronvriendelijk, maar het lijden van het dier is minder erg dan de inperking van de vrijheid van godsdienst; mensenrechten staan boven dierenrechten.
* Het is niet erg want het gaat maar om 2.500 dieren.
* Het is niet erg want de halal slacht is erger.
* Joden genieten dit recht al bijna 200 jaar.
* Veel Joden zullen uit Nederland weggaan en/of vlees importeren.
* Het is een antisemitische maatregel, want Hitler voerde dit als een van de eerste anti-Joodse maatregelen in Duitsland en Nederland in (oftewel: Hitler was vegetariër dus vegetarisme deugt niet). De volgende stap is de besnijdenis verbieden en daarna mogen Joden niet meer in parken komen (werkelijk gezegd!).

De Joodse habitat
Het laatste 'argument' lijkt het meest onzinnig, maar ik kwam het helaas meermaals tegen, en bij mensen die ik normaal gesproken waardeer zoals Bert de Bruin en Manfred Gerstenfeld.
Bert de Bruin schreef (overigens al in 2007):

"Dezelfde mensen die het halal slachten willen beperken of verbieden hebben het meestal ook op kosher slachten gemunt. Sommige van die activisten zullen ongetwijfeld heuse dierenliefhebbers zijn, maar ik kan me met geen mogelijkheid aan de indruk onttrekken dat bij veel van de publieke en heimelijke tegenstanders van kosher en/of halal slachten ook en vooral niet-koshere motieven een rol spelen. Al ben ik erg skeptisch als het gaat om lessen die uit de geschiedenis geleerd zouden kunnen worden, toch zou ik als jood en historicus hier een kanttekening willen plaatsen. Bijna overal waar de Nazis aan de macht kwamen was één van de eerste door hen genomen maatregelen een verbod op kosher slachten. In Duitsland gebeurde dat in april 1933, in Nederland in juli 1940. In de nazi-propaganda film Der ewige Jude ( 1940 ) zit aan het einde een walgelijke scene waarin het rituele slachten wordt voorgesteld als een barbaars gebruik waarbij joden plezier beleven aan het lijden van dieren, iets wat vanzelfsprekend niet overeenkomt met de werkelijkheid en tegen alle joods-religieuze ge- en verboden indruist. Ik geloof zonder meer in het belang van dierenbescherming en zal zelf nooit zomaar een dier kwaad doen, maar mensen die meer om dieren dan om mensen ( zeggen/lijken te ) geven wekken vanzelf mijn achterdocht. Van Adolf H. tot Volkert van der G. en Brigitte B."

Bert de Bruin schrijft verder in een brief aan PVV Kamerlid en oud-CIDI medewerker Wim Kortenoeven:

"Steun voor - of het initieren van - wat tachles (per saldo) een verbod op religieus slachten is, valt echter op geen enkele manier te verkopen als je jezelf als vriend van 'de' Joden in Nederland en elders ter wereld beschouwt. Dit is een maatregel die puur tegen moslims EN tegen Joden gericht is."

Ook op andere plaatsen wordt beweerd dat het anti-Joods is om tegen ritueel onverdoofd slachten te zijn. Ik vind dit een zeer vergaande en ook onzuivere aantijging. Moet je om vriend van de Joden te zijn kritiekloos staan tegenover alle religieuze praktijken die men erop na houdt? Het is een misplaatst moreel appel, bijna chantage: als je deze maatregel steunt ben je geen vriend meer van ons, en behoor je tot het kamp van onze vijanden.

Manfred Gerstenfeld zegt in een interview op de Dagelijkse Standaard:

"Het dier is in Nederland in opmars, de Jood is op de terugweg. In Ochten in de Betuwe is een groot bouwproject gestopt vanwege een beschermde steenuil. De bouwondernemer moet hem nu een alternatief habitat aanbieden. Maar het habitat van rabbijn Raph Evers hier wordt niet beschermd. Hij neemt de tram niet en gaat nauwelijks op straat. Het slachtdebat in de Tweede Kamer is ook een voorbeeld van mijn stelling dat het dier in Nederland in opkomst is, en de Jood op de terugweg. Dat gaat er mogelijk toe leiden dat het ritueel slachten voor Joden in Nederland wordt verboden."

De belangrijkste redenen voor het verbod zijn dat er nu al een verbod is op onverdoofd slachten, en slechts de uitzonderingsbepaling daarop wordt geschrapt, wat de gelijkheid voor de wet vergroot, en natuurlijk het dierenleed dat er volgens bijna alle niet-Joden mee gepaard gaat en als wreed en onnodig wordt gezien. Het is inderdaad hypocriet dat de bio-industrie niet harder wordt aangepakt, maar dat maakt de maatregel nog niet anti-Joods. En dat rabbijn Evers of andere Joden niet beter beschermd worden, is natuurlijk niet de schuld van de Partij voor de Dieren. Gerstenfeld speelt dieren en Joden tegen elkaar uit, en wil ons dwingen te kiezen. Met de opkomst van het dier valt het sowieso wel mee, zolang er - zoals voorstanders van het ritueel slachten ook toegeven - nog zoveel dierenleed is in de bio-industrie, de jacht, de bontfokkerij, en in proefdiercentra. Ik vind het goed dat er een partij is die het voor al deze dieren, die immers niet voor zichzelf kunnen spreken en opkomen, opneemt. De ene maatregel vind ik belangrijker en noodzakelijker dan de andere, maar het is goed dat er in onze antropocentrische wereld ook mensen en organisaties zijn die het specifiek voor dieren opnemen. Het ridiculiseren daarvan vind ik flauw en kinderachtig. Gerstenfelds zorgen en woede over het groeiende antisemitisme in Nederland deel ik, zoals uit eerdere blogposts van mij moge blijken, maar om dat probleem duidelijk te maken hoef je niet zo tegen dieren en milieuactivisten te trappen.

Door de voorstanders van een verbod, of de mensen die daar in ieder geval de logica van kunnen inzien, als antisemieten weg te zetten, doe je de Joodse (en Israelische) zaak in feite juist kwaad. Goedwillende mensen worden er fijntjes op gewezen dat ze een maatregel steunen die Hitler ook invoerde, of dat de volgende stap van de 'doorgedraaide milieuactivisten' het verbieden van Joden in parken zou zijn (uit een discussie hierover die niet op internet staat, naar aanleiding van een twitterbericht van Lody van de Kamp, "Nog even dan mogen we ook niet meer in parken lopen"?). Sommige mensen beklagen zich over de ongenuanceerde reacties op internet van voorstanders van een verbod, en die zijn er helaas ook te over. Reacties als dat Joden zouden moeten weten wat het is om onverdoofd geslacht te worden moeten uiteraard direct worden verwijderd, maar dat rechtvaardigt natuurlijk geenszins om voorstanders op een dergelijke manier als nazi's neer te zetten. Dat ook antisemieten voor het verbod op de rituele slacht zijn wil niet zeggen dat de meeste voorstanders antisemiet zijn. Niet iedereen die het met je oneens is is een nazi, antisemiet of racist. Die simpele logica schijnt aan velen niet meer besteed te zijn.

Mensenrechten boven dierenrechten
* Het is misschien wel dieronvriendelijk, maar het lijden van het dier is minder erg dan de inperking van de vrijheid van godsdienst; mensenrechten staan boven dierenrechten.

Dit is in feite een verkeerde voorstelling van zaken. Er is in Nederland (en ik denk ook op Europees niveau) een wet die bepaalt dat dieren moeten worden verdoofd/bedwelmd voor de slacht. Dat lijkt mij een goede zaak. Op die wet is een uitzondering gemaakt voor halal en koosjer slachten, op grond van de vrijheid van godsdienst. Daar is zeker wat voor te zeggen. Het gaat om eeuwenoude tradities en het zou de betreffende religieuze gemeenschappen schaden als zij deze tradities niet meer kunnen uitvoeren. Maar ook wanneer het wel wordt verboden, worden Joden en moslims niet achtergesteld of gediscrimineerd, maar komt er daarentegen een einde aan een uitzonderingspositie, een privilege, dat zij tot nu toe genieten. Ik als niet gelovige ben gebonden aan allerlei regels wanneer ik met dieren omga, en mag een dier niet zomaar en bij bewustzijn doden. Ik kan worden vervolgd wanneer ik dieren onnodig pijn doe. Is het niet logisch dat dat ook geldt voor gelovigen, van welke religie dan ook? Daar wordt tegenin gebracht dat de koosjere slacht juist gericht is op het voorkomen van onnodig lijden, maar dat is wel met de kennis van 3000 jaar geleden, toen de technieken nog veel primitiever waren. Het dier in een haal met een groot en vlijmscherp mes de keel doorsnijden was toen waarschijnlijk het meest diervriendelijk, behalve natuurlijk geen vlees eten. Nu kan het, als je diverse wetenschappelijke rapporten, de Nederlandse Raad voor Dierenaangelegenheden en de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde mag geloven, diervriendelijker via bedwelming. En moet je, indien dat mogelijk is, niet kiezen voor het meest diervriendelijke alternatief? Daar wordt tegenin gebracht dat er in de gewone slacht veel misgaat, dat een pin door de hersenen ook niet bepaald diervriendelijk is en dat het bij de Joden maar om 2.500 dieren per jaar gaat. Dit zijn in feite niet ter zake doende argumenten. Als het bij de gewone slacht zo vaak misgaat (en daar twijfel ik niet aan) moet je dat ook aanpakken. Maar daar heb ik het CIDI en het CJO nog niet voor horen pleiten. Als 2.500 dieren meer lijden dan nodig, waarom dan niet de koosjere slacht aangepast, zeker gezien het feit dat die indertijd is ingesteld om het lijden van het dier te verminderen? Dit is volgens sommigen vloeken in de kerk, sorry, synagoge, maar ik vind het een legitieme vraag. In de loop der eeuwen zijn talloze tradities en vroegere uitspraken en dogma's herroepen en aangepast, op grond van nieuwe inzichten en veranderende omstandigheden. Religies opereren niet in een vacuüm, net zo min als andere levensbeschouwingen, politieke ideologieën en de wetenschap. In de wetenschap worden verouderde inzichten voortdurend aangepast, en oude theorieën vervangen. Het verschil is dat religies in tegenstelling tot de wetenschap, die steeds van voorlopige waarheden uitgaat, zich beroepen op vaststaande eeuwigdurende waarheden en dogma's, maar dat is wat mij betreft nu juist het probleem.

Dierenleed
Een ander argument is dat de halalslacht veel erger is en de Joden daarvoor moeten boeten. Bij de halalslacht zouden slechtere messen worden gebruikt, er zou minder toezicht zijn en de slagers minder deskundig. Er is nog maar één Joodse slager in Nederland, die zeer ervaren is en onlangs in de NRC uitlegde hoe hij tewerk gaat. Ik ken de details niet, maar zelfs als dit allemaal zou kloppen en de koosjere slacht inderdaad beter is, dan is dat nog geen argument deze niet aan te passen als het nog beter kan. Overigens wordt een deel van de dieren in de halal slacht wel bedwelmd, en in Oostenrijk schijnen dieren in de koosjere slacht direct na het doorsnijden van de hals te worden verdoofd, wat volgens Wakker Dier het lijden bekort (zie citaat verderop).

Maar is het dierenleed dat nu wordt veroorzaakt in de koosjere slacht groter dan het leed bij Joden als zij worden gedwongen ofwel bedwelming te accepteren, ofwel zullen moeten afzien van het eten van koosjer vlees in Nederland? In de eerste plaats weet ik niet om hoeveel Joden het gaat die in Nederland koosjer vlees eten, en in de tweede plaats lijkt het mij als vegetariër geen onredelijk groot leed om dan maar geen vlees meer te eten, dus misschien ben ik wel niet de geschikte persoon om deze vraag te beantwoorden. Als het gevolg van deze wet zou zijn dat duizenden Joden Nederland verlaten, en/of het hun onveiligheidsgevoelens vergroot en hen het gevoel geeft in Nederland niet meer welkom te zijn, dan weegt dat natuurlijk niet tegen het leed van die 2.500 dieren op. Maar ik vind het moeilijk te begrijpen dat het niet mogelijk is de zaak zo aan te passen, dat aan de traditie en aan de nieuwste wetenschappelijke inzichten omtrent dierenleed recht wordt gedaan.

* Het is niet dieronvriendelijk en het dier lijdt geen pijn.

Dit is mij meermaals, en op nogal hautaine toon, door religieuze Joden te verstaan gegeven. De meeste wetenschappers denken daar echter anders over, zoals reeds aangegeven (zie bijvoorbeeld deze PvdD toespraak). Daar wordt dan weer tegenin gebracht dat die wetenschappers halal en koosjer over een kam scheren, en dat laatste helemaal niet hebben onderzocht. Dat is onjuist, en hoewel de wet inderdaad over ritueel slachten gaat en daarbij geen onderscheid tussen koosjer en halal maakt, gaat Marianne Thieme wel op de verschillen in, en ook op het argument dat er bij de gewone slacht ook veel mis gaat:

"In de literatuur wordt aangeven dat er fouten gemaakt worden in de praktijk bij het slachten van dieren. Als voorbeeld is bekend, dat het in 15% fout gaat bij het verdoven met het schietmasker bij runderen, zelfs bij correct gebruik. Er kan echter snel worden herverdoofd. Ook is bekend dat het in 14% van de gevallen fout gaat bij het snijden van de keel zonder verdoving (zelfs met een chirurgische kwaliteit van het mes). Herstel bij alleen snijden door de snijder is moeilijker. Verder is bekend dat bij 7 - 8% van de gevallen er "ballooning" optreedt, waardoor het bloedvat gedeeltelijk verstopt en de uitbloeding wordt vertraagd. Van een snelle bloeddrukdaling is dan geen sprake, en bewusteloosheid treedt dan pas 3 tot 4 minuten na het snijden in. Bovendien treedt bij 10 - 15% een beperkte verstopping op met vertraging van de verbloeding. In de literatuur wordt aangegeven dat de kortste duur voor het intreden van de bewusteloosheid bij runderen ongeveer 30s is na het aansnijden. Uit het onderzoek van Wageningen UR blijkt dat de gemiddelde tijd ongeveer 80s bedraagt."

Of dat herverdoven nou vaak gebeurt waag ik te betwijfelen, maar ik vind het sowieso geen erg sterk argument voor een bepaalde praktijk dat een andere praktijk ook niet deugt.

Wakker Dier schrijft:

Dierenleed bij het onverdoofd ritueel slachten
'Normaal' geslachte dieren bloeden ook dood, maar zij merken dit niet want zij zijn verdoofd voordat het mes door de keel gaat. Er worden dieren verdoofd en onverdoofd ritueel geslacht in Nederland. Voor ongeveer 1,2 miljoen kippen en 200.000 runderen, geiten en schapen worden jaarlijks door de overheid een vergunning verleend voor de rituele slacht zonder verdoving. Deze dieren voelen de pijn van het mes. De pijn houdt aan tot het dier bewusteloos raakt, dit kan bij runderen tot wel 3 minuten duren. Hoe lang de stress en pijn aanhouden, is mede afhankelijk van de deskundigheid van de slachter, de scherpte van het mes en hoe lang de dieren in de rij staan te wachten voordat ze aan de beurt zijn.

In de toelichting bij het wetsvoorstel zegt Thieme:

Ook onderzoeker Dr. Temple Grandin, die met name wordt aangehaald door de voorstanders van onverdoofd slachten, omdat zij als onderzoeker nog niet tot stellige conclusie wil komen dat er een verbod moet worden ingesteld, stelt in haar artikel "Improving religious slaughter practices in the U.S." van 2006, en ik citeer: "Als religieuze autoriteiten bedwelmen accepteren, bevordert bedwelmen in het algemeen het welzijn van dieren." Einde citaat. Zij gaat dus uit van de voorschriften die de religieuze autoriteiten aan het proces verbinden (en die zich buiten haar competentie bevinden) maar geeft aan dat het bedwelmen van de dieren vanuit haar expertise ontegenzeglijk de voorkeur verdient.
Grandin stelde begin 2010 het probleem van het inhaleren van bloed naar de longen gedurende koosjer en halal slachten aan de kaak. Nog geen vier maanden geleden bracht zij een rapport uit over koosjer slachten. Van de vijf koosjere slachthuizen, was er, schrijft ze, slechts één die het in haar opinie perfect deed: namelijk geen kantelbox, zeer wel opgeleide slachter, vlijmscherp mes en een adequate halssnede. Tijd tot bewusteloosheid was echter, zo stelde ze, te lang - want zij accepteert binnen de religieuze slacht max. 10 seconden -. De dieren waren in dit slachthuis gemiddeld 16 seconden bij bewustzijn en zelfs acht procent van de dieren meer dan 30 seconden. Bij alle andere koosjere slachthuizen stelde Grandin tot wel twee minuten bewustzijn na de halssnede vast.
(...)
Bovendien blijkt volgens onderzoek van Gregory uit 2008 dat Joodse slachters gemiddeld 3,2 halen met hun mes moeten maken en de islamitische slachters gemiddeld 5,2. Het recente ingrijpen van de VWA bij de enige joodse stierenslachterij van ons land en het verbod om zware stieren nog langer met een onverdoofde halssnede te slachten is in dat opzicht veelzeggend.

Het is dus niet waar, zoals herhaaldelijk beweerd tegenover mij, dat de voorstanders van het verbod de koosjere slacht buiten beschouwing laten.

Rechtsgelijkheid
Tot slot een citaat van Joost Niemöller, die voor een verbod lijkt te zijn, vooral omdat hij tegen uitzonderingsbepalingen voor religies is:

In Engeland heeft het aanvaarden van de multicultuur geleid tot absurdistische rechtzaken die gingen over het recht van Rastafari's om wiet te roken (onderdeel van de godsdienst namelijk) en shiks die het recht opeisten om ook op bouwplaatsen en op scooters geen helm te dragen, aangezien hun godsdienst hen voorschrifjft een tulband te dragen. Dit soort tergende dillema's voor de Engelse rechtstaat worden beschreven in de interessante moraal filosofische studie Culture & Equality, van Brian Barry.

Het klinkt misschien een beetje flauw, maar je kunt je inderdaad afvragen waar het einde is. We moeten mijns inziens zeer terughoudend zijn in het maken van uitzonderingen op de wet voor religies, omdat het in feite een vorm van rechtsongelijkheid inhoudt. Iemand wees me er op dat de Thora de basis vormt voor onze Westerse beschaving en daarin ongelijkheid een leidend principe is. Daarbij wil ik dan graag even wijzen op de Verlichting en het principe van de gelijkheid voor de wet. Een gelijkheid die overigens ook in Israel geldt al zijn er daar behoorlijk wat religieuze privileges. Er is uiteraard een fundamenteel verschil tussen de rechtsgelijkheid, waarop iedere democratische rechtsstaat is gebaseerd, en het feit dat mensen verschillend zijn en religies verschillend en daarom ook de uitingsvormen en behoeftes van mensen kunnen verschillen. Die verschillen zijn legitiem zolang zij de wet niet overtreden en anderen geen kwaad berokkenen. In toenemende mate worden ook dieren onder die anderen gerekend, en dat beschouw ik als een vooruitgang. Ik hoop dat veel Joden dit, gezien het feit dat zij drieduizend jaar geleden al aandacht vroegen voor het lijden van dieren, met mij eens zijn. En dat we die idiote tegenstelling snel de wereld uit helpen.

Ratna Pelle